|
SANOGENNOY MYSLEE IN YOUNG ADOLESCENTS
Abdurakhmonova Z.A – PhD student of Tashkent State Pedagogical University
Annotation.
The article reveals the problem of sanogenic thinking, its relevance, views
and experience of scientists in our country and abroad, shows the socio-psychological
peculiarity of the factors of social activity that affect the development of sanogenic thinking
in students.
Кey words:
healthy,healthy opinion, person, pupil spiritual, real, grace, good fashion,
quality, peculiarity.
Hozirgi kunda o‘smirlarni tarbiyalashning o‘ziga xos xususiyatlari, qonuniyatlari,
imkoniyatlari, xatti-harakat motivlarining ifodalanishi va vujudga kelishining murakkab
mexanizmlari mavjud.
Psixologiyada sanogen tafakkur – (lotincha: “sanus” – “sog‘lom” va yunon tilida
“genesis” – “rivojlanish”) his-hayajon va emotsiyalarni boshqaruvchi, sog‘lomlashtiruvchi
tafakkur sifatida e’tirof etiladi.
1
1
Бадалева А.А. Психология общения. Энциклопедический словарь/-М.Изд-ва «Когито-Центр»,
Саногенное мышление в общении., 2011.
92
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI
2020/2
Shunday ekan, shaxsning sog‘lom o‘sib-ulg‘ayishi, uning har tomonlama yetuk bo‘lishi,
jamiyatda o‘z o‘rnini topishi va samarali faoliyat olib borishida sanogen tafakkur muhim
ahamiyat kasb etadi.
O‘smir yoshdagi o‘quvchilarda sanogen tafakkurni rivojlantirishning muhim
omillaridan biri uning yoshiga bog‘liq bo‘lgan xususiyatlaridir. Yosh taraqqiyoti davrlarining
ham sifat, ham miqdor o‘zgarishlariga ega bo‘lgan ko‘rsatkichlari o‘smir yoshidagi
o‘quvchilarda sanogen tafakkurni rivojlantirishda, xulqini boshqarishda hamda unga ta’sir
ko‘rsatishda alohida ahamiyat kasb etadi.
Insonning tafakkuri qanchalik sog‘lom bo‘lsa, uning ruhiyati, jismi shunchalik sog‘lom,
ezgulikka yo‘g‘rilgan bo‘ladi. Odamning fikrlashi qancha sof, erkin bo‘lsa, u shuncha zararsiz
fikrlaydi, shukrli, sabrli va beg‘araz bo‘ladi. Bugungi kunda go‘zal xulq, to‘g‘ri aqida asosida
tarbiyalangan, ehtiyotkor, sog‘lom fikrlay oladigan farzand hayotda aql-idrok bilan ish tuta
oladi. Iymon-e’tiqodda sobit turib, erkin va mustaqil fikrlay oladi, turli aldovlarga uchmaydi
hamda g‘arazli tashviqotlarga berilmaydi. Bunday sifatlarga ega shaxs sanogen tafakkur
egasi sanaladi.
Demak, farzand yoshligidan sog‘lom e’tiqodli, bilimli, odobli va shijoatli bo‘lib voyaga
yetishi uchun foydali ilm va ko‘nikmalar bilan band bo‘lishlari muhim vazifadir.
1
Sanogen tafakkur muammosi ko‘pgina xorij olimlari tomonidan ham o‘rganilgan. Shu
jumladan,
Spivak
I.M.,
Y.M.Orlov,
Y.N.Krainova,
L.V.Rubtsova,
T.N.Vasileva,
B.Sh.Turgunbayeva, M.S.Kozlovskaya, M.M.Danina, D.I.Gasanova kabi xorij olimlari
o‘zlarining ilmiy tadqiqot ishlarida tahlil qilishgan.
I.M.Spivak ta’rificha, sanogen tafakkur tasodifiy sodir bo‘lgan salbiy vaziyatlarda
qo‘rquv, qobiliyatsizlik holati, aybdorlik, nafrat va sharmandalik hissi kabi salbiy
kechinmalardan himoya qiladi. Bunday holatlarda himoya hissi ish boshlab, aqliy xulosa
chiqarishga undaydi. Lekin bu faqat vaqtinchalik ta’sir ko‘rsatishi mumkin, shuning uchun
salbiy hodisalarni oldini olish uchun, hissiy muvozanatga ta’sir etuvchi fikr va o‘y-hayollardan
qutilish lozim.
2
Rossiya Federatsiyasi professori, Yuriy Orlov sanogen tafakkur nazariyasi va
amaliyotining yaratuvchisi hisoblanadi. Sanogen tafakkurning asosiy mohiyati o‘zini o‘zi
mukammal yetukligi yo‘lida sharoit yaratish, o‘zidan va atrofdagilardan rozi bo‘lish hissi,
yomon odatlarni yo‘qotish, o‘zining emotsiyalarini boshqarish va o‘z-o‘zini nazorat qilishdir”
3
deb hisoblaydi.
Y.Orlov o‘zining risolalarida sanogen tafakkur iborasini turli nomlar bilan qo‘llagan.
Masalan: sanogen tafakkur – ijobiy fikrlash, pozitiv fikrlash, konstruktiv fikrlash, oqilona va
uyg‘un fikrlash kabi iboralar bilan izohlagan. Shuni ta’kidlash mumkinki, ijobiy fikrlashning
mohiyati va uni rivojlantirish masalalari uzoq vaqtlardan buyon ilm-fan va amaliyotda
tadqiqotchilarni tashvishga solib kelayotgan masala hisoblanadi. Insonning ijtimoiy
jamiyatda tabassum qilishi birinchi navbatda uning yaxshi kayfiyatiga bog‘liq. Agar inson
yaxshi kayfiyatga ega bo‘lsa, dunyo unga katta imkoniyatlar eshigini ochadi. Sanogen
tafakkur inson miyasining intensivligini oshiradi, muammolarni hal qilishning yangi usullari
va ijodiy yondashuvlariga xizmat qiladi. Turli stressli vaziyatlarda pozitiv fikrlash orqali
1
Ю.Орлов “Мышление, дарящее здоровье и успех» Воспитание школьников.-М.,1992.-№6 3-6.
2
Спивак И.М. Психолого-педагогическая концепция обучения взрослых саногенному поведению //
Вестник МГОУ. Серия: Психологические науки. –
2011. – № 1. – С. 113–117.
3
Орлов Ю. “Мышление, дарящее здоровье и успех» Воспитание школьников.-М.,1992.-№6 3-6.
93
Do'stlaringiz bilan baham: |
