Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 
 
2020/2
 
Sog‘lom tafakkurda namoyon bo‘ladigan tafakkurning tezligi, xususan, favqulodda 
vaziyatlarda kerak bo‘ladi, biror qarorni juda qisqa muddat ichida qabul qilish talab qilinadi. 
Fikrning tezligi maktabda o‘quvchilarga ko‘proq zarur bo‘ladi.
Masalan, ayrim o‘quvchilarni doskaga chiqarib, yangi masalani yechish so‘ralganda, 
hayajonlanib, butun sinf oldida o‘zlarini yo‘qotib qo‘yadilar. Bu salbiy emotsiyalar go‘yo 
ularning tafakkurini tormozlab qo‘yadi.
Fikr juda sekin va tez-tez muvaffaqiyatsiz ishlay boshlaydi. Ayrim o‘quvchilarning ana 
shu individual xususiyatlarini, ularning aqliy qobiliyatlarini to‘g‘ri baholash bilan maxsus 
hisobga olish zarurdir. 
N.Vasilevaning qarashlariga ko‘ra sanogen tafakkurning asosiy ijtimoiy ahamiyati – 
shaxs o‘zini-o‘zi yaxshi his qilishi uchun shart-sharoitlar yaratish, shaxsiy fazilatlari va 
xususiyatlarini rivojlantirishda o‘zi va atrof-olam bilan uyg‘unlikni ta'minlash, atrofdagilar 
bilan muloqot o‘rnata olish, yomon odatlarini yo‘q qilish, o‘z his-tuyg‘ularini nazorat 
qilishdir.
1
Sanogen tafakkurni rivojlantirishning ta’limiy maqsadi: 

Bolaning shaxsiyati va qobiliyatini rivojlantirish; 

Tinglash va boshqalarni eshitishga o‘rgatish; 

Ta’lim olish motivatsiyasini shakllantirish; 

O‘zining va o‘zgalarning xatti-harakatini anglashga yo‘naltirish; 

Muloqotda mimika, pantomimika va nutq texnikasini shakllantirish; 

O‘z his-tuyg‘ulari bilan o‘rtoqlashishga o‘rgatish. 
Sanogen tafakkurni rivojlantirishning tarbiyaviy maqsadi: 

Bolaning emotsional sohasi rivojlanishiga yordam berish; 

Emotsiyalar va his-tuyg‘ularni ijtimoiy ma’qullangan usullar bilan ochiq namoyon 
etishini rag‘batlantirish (so‘zli, jismoniy, ijodiy); 

Hamkorlik xohishini va uquvini, o‘zgalarning qiziqishlarini hisobga olish va hurmat 
qilish; 

Empatiyani rivojlantirish, boshqa odamlarga yordam berish xohishi va 
tayyorgarlikni tarbiyalash; 

Biz hissini, axloqlilikni atrofdagilarga nisbatan xayrixohlikni rivojlantirish; 

Kuchli irodaning ijobiy sifatlaridan o‘zini tuta bilish, chidamlilik, sabr-toqatlilik, 
qat’iylik, intizomlilikni shakllantirish.