Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 
 
2020/2
 
“Rahbar emotsiyasi, motivatsiyasi, ehtiyoji uning shaxsiy xislatlarini belgilovchi asosiy 
omillar hisoblanadi. Ichki qo‘zg‘atuvchilarning qat’iyatliligi, barqarorligi shaxsning 
mukammalligini bildiradi va hamkorlik faoliyati uchun puxta zamin hozirlaydi. Subyektda 
boshqaruv faoliyatini amalga oshirish davomida rahbarlikning muayyan sifatlari shakllanib 
boradi va u asta-sekin ish uslublari, shaxslararo munosabatlar shakllarini egallaydi. Rahbar 
uchun ma’no kasb etuvchi motivatsiya uning faoliyatini boshqarishga zarur shart-sharoitlar 
yaratadi, buning natijasida nizoli vaziyatlarni bartaraf etish imkoniyati tug‘iladi”
1
.
B.G.Ananev o‘zining ijtimoiy psixologiyaga bag‘ishlangan asarlarida asosan 3 ta omilga, 
ya’ni shaxslararo munosabatdagi ijtimoiy-psixologik holatga, mazkur munosabatdagi liderlik 
xususiyatlariga hamda hamkorlikdagi tashkilotchilik qobiliyatiga e’tibor qaratadi.
2
Ofitserning tarbiyachi, rahbar sifatida faoliyati serqirra, mazmunli shu bilan birga, qiyin 
jarayon hisoblanadi.
Ushbu o‘rinda A.S.Makarenkoning quyidagi fikrlarini eslashni joiz deb hisoblaymiz: 
“Tarbiyachi o‘zini shunday tutishi kerakki, uning har bir harakati tarbiyalashi kerak”
3
. Kasbiy
muomala rahbar ofitser uchun juda murakkab jarayon hisoblanadi.
U harbiy xizmatchilar, ofitserlar o‘rtasidagi harbiy, iqtisodiy, siyosiy, huquqiy, ijtimoiy-
madaniy, ma’naviy munosabatlar yig‘indisidan tashkil topadi; muomala jarayoni 
ofitserlarning va qo‘l ostidagi harbiy xizmatchilar faoliyatida muhim tarbiyaviy vosita 
hisoblanadi.
Shu bois ham harbiy muomalaning har bir turi ularning kasbiy faoliyati jarayonida 
namoyon bo‘lib boradi; muomalada ofitserlarning rahbar sifatida umumharbiy nizomlar 
talablariga asoslangan holda, qo‘l ostidagi harbiy xizmatchilar bilan muomala qilishga majbur 
etadi; unda har bir harbiy xizmatchi o‘z intilishi va maqsadlariga egaligi bilan ajralib turadi. 
Har bir rahbar, komandir va boshliqlar xizmat faoliyatida boshqaruv muomalasini va uning 
pedagogik-psixologik mexanizmlarini mukammal darajada o‘rganishi talab etiladi. 
Bir so‘z bilan aytganda, har bir ofitserning kasbiy faoliyatida jamoa a’zolarining axloqiy 
dunyoqarashi o‘ta muhim rol o‘ynashini barcha biladi. Shu bilan birga, jamoadagi ruhiy 
muhitning sog‘lomlashuvida jamoadagi harbiy xizmatchilarning nizom talablari asosidagi 
o‘zaro munosabatlari ham katta rol o‘ynaydi. Harbiy xizmatchilar jamoasini boshqarishda 
tarbiyachi ofitserning omilkorligi, rahbar tomonidan jamoadagi turli-tuman voqealarni 
oldindan ko‘ra bilishi, noqonuniy ishlar bilan shug‘ullanuvchi harbiy xizmatchilarning paydo 
bo‘lishi harbiy xizmatchilar uchun qimmatga tushadi. Shuning uchun harbiy xizmatchilar 
jamoasidagi sog‘lom muhit, ularning sog‘lom muhitda xizmat qilishining garovi hisoblanadi.