|
ILMIY AXBOROTNOMA
IQTISODIYOT
2016-yil, 2-son
tartibdagi tadbirkorlikni rivojlantirish evaziga 480 mingdan ortiq, kasanachilikni kengaytirish
hisobidan esa 210 mingdan ziyod ish o‘rni tashkil etildi.
Hozirgi kunda, mamlakatda kichik biznes sub’ektlari ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish,
shuning natijasida qo‘shimcha yuqori unumli ish joylari yaratish uchun ularni imtiyozli
moliyalashtirish muammosini hal etish talab qilinadi. Tahlillar natijasida ro‘yxatdan o‘tgan kichik
biznes va xususiy tadbirkorlik ayrim sub’ektlarida aylanma mablag‘larining yetishmasligi sababli
faoliyat ko‘rsatmayotganlari aniqlandi. Bu ularning o‘z mablag‘larining yetishmasligi, bank
kreditlarini jalb qilish uchun ishonarli garovga ega emasliklari bilan izohlanadi [3].
Darhaqiqat, respublika iqtisodiyotini modernizatsiya qilish va eksport salohiyatini oshirish
maqsadidа kichik biznes subyektlarida mahsulotlarni chuqur qayta ishlashga, xizmat ko‘rsatish
sohasiga ixtisoslashgan, yuqori ilmga talab, innovatsion texnologiyalarni joriy etadigan korxonalarni
tashkil etishga ko‘maklashish va ular faoliyatni rivojlantirish samarali yo‘nalishlardandir.
"Tadbirkorlik" tushunchasi ensiklopedik lug‘atda "tadbirkorlik - (ingl. enterprise) shaxsiy
daromad, foyda olishga qaratilgan fuqarolarning mustaqil faoliyati. Bu faoliyat o‘z nomidan, o‘z
mulkiy mas’uliyati va javobgarligi shaxsning huquqiy mas’uliyati evaziga amalga oshiriladi.
Tadbirkor qonun tomonidan taqiqlanmagan barcha xo‘jalik faoliyati, shu jumladan, vositachilik,
sotish-sotib olish, maslahat berish, qimmatbaho qog‘ozlar bilan ish olib borish kabilar bilan
shug‘ullanish mumkin" deb ta`riflangan [4].
O‘zbekiston Respublikasining "Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlarи to‘g‘risida"gi
qonunning 3-moddasiga muvofiq tadbirkorlik deyilganda, tadbirkorlik faoliyati tomonidan qonun
hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladigan, tavakkal qilib va o‘z mulkiy javobgarligi asosida
daromad (foyda) olishga qaratilgan tashabbuskor faoliyat tushuniladi.
Tadbirkor so‘zining mohiyatini yoritib berishda akademik S. G‘ulomov "tadbirkor – o‘zining
ma’lum bir miqdordagi moliyaviy mablag‘ini tavvakkal qilgan holda bozorga yangi g‘oya, mahsulot,
ish va xizmatlar bilan kirib boruvchi ishbilarmon shaxsdir" [5] deb ta`rif beradi.
Dunyoning rivojlangan davlatlarida KBXTni rivojlantirish tahlilini o‘tkazib, shunday xulosaga
keldikki, so‘nggi 30-40 yil ichida kichik korxonalarning o‘sish sur’ati tezlashdi, milliy iqtisodiyotda
KBXTning tutgan o‘rni ortdi. Bunday o‘sishga KBXT muammolariga davlat tomonidan berilgan
diqqat-e`tibor tufayli erishildi. Rivojlangan davlatlarda tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlashning muhim
yo‘nalishlari quyidagilardan iborat:
- soliq yukini yengillashtirish;
- ruxsat berish tartibini qisqartirish va soddalashtirish;
- ish faoliyatiga noqonuniy aralashishning oldini olish;
- kichik tadbirkorlik subyektlariga bozor iqtisodiyoti subyektlarini kiritishda asos bo‘ladigan
umumiy mezon ko‘rsatkichlari xodimlar soni, nizom jamg‘armasining miqdori, aktivlar miqdori,
aylanma mablag‘lar hajmi, foyda, daromad;
- tabiiy monopoliya sohalariga kichik biznes vakillarining kirishi uchun shart-sharoitlar
yaratish;
- yuqori likvidli va monopol mahsulotlar sotib olish uchun sharoit yaratish;
- bo‘sh turgan bino va inshootlardan foydalanish uchun keng imkoniyatlarni yaratish;
- KBXT subyektlariga moliyaviy ko‘mak berish;
- KBXT subyektlari uchun zarur infratuzilmalarni yaratish;
- monopol mahsulot va xizmatlar xarajatlarini kamaytirish;
- KBXTni qo‘llab-quvvatlovchi birlashmalar, Kengash va boshqa tashkilotlar faoliyat
ko‘rsatayotganligi, yirik tashkilot va birlashmalar, aksionerlik jamiyatlari KBXTlardan yordamini
ayamasligi.
Rivojlangan mamlakatlarda jamoat tashkilotlari ham KBXTning asosiy himoyachisi bo‘lib
hisoblashi.
Rivojlangan davlatlarda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishning bugungi
bosqichida ulkan iqtisodiy ahamiyat kasb etadi.
Ravshanki, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarida yoshlarni ish bilan ta`minlash
darajasini oshirish uchun ularga kvotalangan munosib ish o‘rinlarining hududiy maqsadli
jamg‘armalarini tashkil etish maqsadga muvofiq. Bu yangi barpo etilayotgan ish joylarining xalqaro
andozalarga munosibligini belgilovchi me’yoriy talablarning ishlab chiqilishiga qaratilgan moliyaviy
manbalarni maqsadli yo‘naltirishga va ularning samaradorlik darajasini oshirishga asos bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
