|
ILMIY AXBOROTNOMA
PSIXOLOGIYA
2016-yil, 2-son
Kalit so‘zlar: kompetensiya, diagnostika, kasbiy kompetensiya, kasbiy diagnostika, pedagogik
kompetensiya, faoliyat.
Kompetensiya (lotincha campetere so‘zidan olingan bo‘lib, muvofiq kelmoq, to‘g‘ri kelmoq
ma’nosini bildiradi) - umumiy masalalarni hal etishda bilimni qo‘llash amaliy tajriba asosida
muvaffaqiyatli harakat qilish qobiliyati, shuningdek ma’lum sohada muvaffaqiyatli harakat qilish
qobiliyatidir. Demak, pedagogik kompetensiya esa pedagogning ta’lim-tarbiyaviy ishlarini muvaffa-
qiyatli amalga oshirish mahorati, shuningdek, amaliy tajribalar asosida bilim va malakalarni qo‘llash,
muvaffaqiyatli harakat qilish qobiliyatini bildiradi.
Pedagogning “kasbiy kompetensiya” atamasi shunday izohlanadi: “bu pedagogning o‘qituv-
chilik kasbi talabalariga muvofiq ishlash qobiliyatidir”. Bunda pedagogning shaxsiy tavsiflar kabi
bayon etilishi mumkin (masalan, “stressga chidamli”, “o‘quvchilar guruhi bilan ishlashga
layoqatlilik”, “kreativlilik” kompetensiyalari, xuddi shunday egallagan malakalari kabi ko‘rsatilishi
ham mumkin.
Pedagoglarni attestatsiyadan o‘tkazish, yangi pedagoglarni ishga qabul qilish, shuningdek
doimiy ishlaydigan pedagoglar uchun ma’lum vaqtli intervalda masalan 3-5 yilda bir marta
o‘tkaziladi. Bu xodimning egallagan lavozimga munosibligini baholash imkonini beradi. Test
natijalari bo‘yicha pedagogni yuqori toifa beriladi. Agar bilim va malakasida kamchilik aniqlansa,
pedagog malaka oshirishi va qo‘shimcha o‘qishi kerak bo‘ladi.
Hozirgi kunda Davlat test markazi ta’lim muassasasida faoliyat yuritayotgan pedagoglarni
hamma uchun yagona tasdiqlangan davlat talablari asosida real tavsifnomalarini va malakalarini
baholab kelmoqda.
Ma’lumki, pedagogik kompetensiyani diagnostika qilish o‘ziga xos murakkab jarayondir.
Shuningdek, bu pedagogning o‘qituvchilik kasbi talabalariga muvofiqligini aniqlash va tahlil qilishdan
iborat. Pedagog kadrlar malakasini oshirish sohasida ularning kasbiy tayyorgarlik darajasini belgilash,
undagi talablarga javob beradigan jihatlarni hamda mavjud kamchiliklarni va bo‘shliqlarni aniqlash
asosida malaka oshirishga bo‘lgan haqiqiy ehtiyojlarni belgilash amalga oshiriladi. Bu ehtiyojlarni
malaka oshirishga buyurtmalarni shakllantirishda hisobga olish aniq maqsadli va shunga asosan
samarali malaka oshirishni ta’minlaydi. Bu esa pedagogik kompetensiyani rivojlantirishga olib keladi.
Hozirgi vaqtda malaka oshirishning boshlanishida tezkor kasbiy diagnostika o‘tkazish orqali
tinglovchilarning tegishli yo‘nalishlar bo‘yicha tayyorgarlik darajasi aniqlanadi. Uning natijalarini
hisobga olgan holda malaka oshirish mashg‘ulotlarini tashkil qilish bu mashg‘ulotlarning aniq
maqsadli bo‘lishini va ulardan ko‘zda tutilgan samaraga erishishni ta’minlaydi.
Malaka oshirish kursi oxiridagi yakuniy attestatsiya kasbiy diagnostikaning o‘ziga xos rasmiy
shakli bo‘lib, tinglovchining o‘zlashtirishi natijalarini belgilaydi.
Malaka oshirish kursidan keyingi kasbiy diagnostika tinglovchining kursda o‘rganganlarini o‘z
amaliy faoliyatida qo‘llashi darajasini va erishgan natijalarini aniqlashga qaratiladi. Bu esa malaka
oshirish kursining samaradorligi natijalarini aniqlash imkoniyatini beradi.
Ta’lim muassasalari tomonidan hamda pedagog kadrlarning o‘zlari tomonidan vaqti-vaqti bilan
ularning nazariy va metodik tayyorgarlik darajasi diagnostikasi o‘tkazilib, ularning bu sohalardagi
innovatsiyalar, erishilgan yutuqlar bilan tanishish, ulardan amalda foydalanish bo‘yicha olib
borayotgan ishlari natijalari hamda mazkur yo‘nalishlardagi ehtiyojlari aniqlab boriladi.
Kasbiy diagnostika natijalaridan pedagog kadrlarining kasbiy pedagogik mahorati darajasini,
reytinggini aniqlash orqali ularning malaka toifasini belgilash, turli maqsadlardagi tanlovlarni
o‘tkazish kabi masalalarni hal qilishda foydalaniladi.
Yuqorida aytilganlardan kelib chiqqan holda kasbiy pedagogik diagnostikaning mazmun-
mohiyatini umumiy tarzda quyidagicha ifodalash mumkin.
Kasbiy pedagogik diagnostikaning mazmuni pedagog kadrlarning zamonaviy talablar darajasida
kasbiy tayyorgarlikka ega bo‘lishlari uchun amalga oshiriladigan ilmiy-metodik yo‘nalishdagi
tashkiliy-pedagogik va amaliy ishlardan iborat. O‘qituvchining pedagogik kopetensiyasini aniqlash,
tashkil etish va amalga oshirishda hamda uning natijalaridan amalda foydalanishda quydagi
tamoyillarga asoslaniladi:
Maqsadlilik. Bu tamoyil kasbiy pedagogik diagnostika pedgog kadrlar kasbiy faoliyatining har
bir yo‘nalishlari bo‘yicha mavjud bo‘shliklarni alohida aniqlash hamda tayyorgarlik darajasini
belgilash yuzasidan tegishli aniq maqsadlarga qaratilgan bo‘lishini nazarda tutadi.
163
Do'stlaringiz bilan baham: |
