Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

PSIXOLOGIYA/PSYCHOLOGY 
N.Nаsimоvа, 
А.Rахimоv 
Shахsning irоdаviy sifаtlаri vа klаssifikаtsiyasi
136 
F.X.Kuchkarova 
Jamoatchilik nazoratining sotsial-psixologik mexanizmlari 
138 
M. I. Salaxutdinova 
Iste’molchini idrok etishda psixologik komponentlar 
143 
UNIVERSITET HAYOTIDAN 
S. Sultonsaidova 
Ajdodlarimizning ta’lim olish usullari hamisha zamonaviy va ibratlidir 
149 
Mualliflarga 

---

ILMIY AXBOROTNOMA FILOLOGIYA 2019-yil, 4-son 
4 
UDK: 891.709 
ZAHIRIDDIN MUHAMMAD BOBURNING
NAQSHBANDIYA TARIQATIGA MUNOSABATI 
I.I.Sulaymonov 
Samarqand davlat universiteti 
[e-mail] 
 
Annotatsiya.
Ushbu maqolada naqshbandiya tariqati, mazkur tariqatning Zahiriddin 
Muhammad Bobur hayotiy faoliyatida tutgan o‘rni, Boburning bu tariqatga bo‘lgan munosabati kabi 
masalalar yortilgan. 
Kalit so‘zlar:
naqshbandiya tariqati, g‘oyasi, maslagi, tariqat vakillari.
 
Отношение Захириддина Мухаммада Бабура к накшбандия 
Аннотация.
В статье рассматривается тарикат накшбандия (путь духовного 
совершенствования), роль этого тариката в жизнедеятельности Захириддина Мухаммада 
Бобура и его взгляды к этому учению. 
Ключевие слова:
тарикат накшбандия, идея и убеждения, представители тариката. 
 
Attitude of Zakhiriddin Muhammad Babur to the nakshbandia 
Abstract.
The article is about nakshbandia tariqah (path of spiritual perfection), the position 
of this tariqah in Bobur`s life`s path, his attitude to this tariqah. 
Keywords:
Nakshbandia tariqah, idea, representatives.
XV asr oxiri XVI asrning boshlarida Movarounnahr va Xurosonda juda ham jiddiy va tahlikali 
vaziyat yuzaga kelgan edi. Sababi temuriy shahzodalar o‘rtasida toj-taxt uchun o‘zaro kurash, amir-u 
beklarning ichki nizolari, Movarounnahrda Shayboniyxonning, Xurosonda safaviylarning mavqei 
oshib, kurashlari avj olgan bir holat edi. Bularning barchasi temuriylar saltanatiga tahdid solishi, 
siyosiy hayotda esa parokandalikni keltirib chiqarishi, tabiiy edi. Bu tartibsizliklar ichida nisbiy tartib 
o‘rnatish uchun adolat va qonunlar ustuvorligini ta’minlovchi, parokandalikni tartibga soluvchi bir 
harakat lozim edi.
Xuddi shu davrda Movarounnahr va Xurosonda Bahouddin Naqshband asoslagan xojagon 
tariqatining naqshbandiya suluki jamiyatning ma’naviy hayotida juda katta ta’sir kuchiga ega bo‘lib 
maydonga chiqadi. Bu tariqat xalq o‘rtasida tinchlik va osoyishtalikni saqlash, davlat va jamiyatni 
obod, farovon etish, adolat va qonunlar ustuvorligini ta’minlash kabi umuminsoniy masalalarni 
o‘zining asosiy dastur etib belgilagan edi. Shuningdek, behuda qon to‘kilishi, o‘zaro nizolarni bartaraf 
etish, dehqonchilik, hunarmandchilikni rivojlantirish, ilm-fanni taraqqiy ettirish va komil insonni 
tarbiyalash ushbu tariqatning asosiy tamoyillaridan sanalardi. Bu tariqat vakillarining mavqei ushbu 
hududlarda shu qadar kuchli ediki, hatto siyosiy jarayonlarda hukmdorlarga ta’sir ko‘rsata olish 
darajasida edi. Ma’lum bir hukmdorning taxtni egallashi, biror bir kurashda g‘oliblik yoki 
mag‘lublikka erishishida ham naqshbandiya tariqati tarafdorlarining ta’sirini sezish mumkin edi. Bu 
jihatdan Xoja Ubaydulloh – Xoja Ahrori Vali faoliyati alohida mavqeiga ega edi. Buni 
«Boburnoma»da tasvir etilgan Samarqand hukmdori Sulton Ahmad mirzoning hayotiy faoliyati 
misolida yaqqol ko‘rishimiz mumkin.
Naqshbandiya tariqatining mohiyatini tashkil etuvchi «dil ba yor-u dast ba kor» (ko‘ngilda 
yoru qo‘l ishda) shiori inson o‘zini o‘zi anglab yetishi, iste’dodini namoyon eta olishi, yaratuvchanlik, 
bunyodkorlikka yo‘naltirish asosiy maslagi edi. Shu omillar sabab bu davrda adabiyot, madaniyat, 
san’at, ilm-fan, hunarmandchilik ancha taraqqiy etdi, jamiyatda hurfikrlilik hukm surdi.
Jamiyat ma’naviy hayotida yuz bergan bu kabi ijobiy o‘zgarishlarda aytib o‘tilganidek, 
naqshbandiya tariqati vakillarining faol ishtiroki, din peshvolari va tasavvuf allomalarining ham 
samarali ta’siri mavjuddir. Zotan, «tasavvuf musulmon Sharqi mamlakatlari ijtimoiy va ma’naviy 
hayotiga chuqur kirib bordi; fan, madaniyat va adabiyot rivojiga katta ijobiy ta’sir ko‘rsatdi. XI asrdan 
boshlab Sharqning deyarli barcha nufuzli shoir va yozuvchilari, mutafakkir va olimlari tasavvufdan 
oziqlanib, uning insonparvarlik va haqsevarlik g‘oyalaridan ruhlanganlar» [6;4]. 

---