Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal 2017-yil, 4-son (104) gumanitar fanlar seriyasi

ILMIY AXBOROTNOMA 
 
FALSAFA 
 
2017-yil, 4-son 
34 
oshganligidir. Shu bilan birga bizning mamlakatimizda ham axborot falsafasiga oid ilmiy tadqiqotlar 
mavjud 
[
8-10; 25
]
. Ushbu tadqiqotlarda axborot tushunchasining falsafiy muammolari, axborotning 
ontologik, epistemologik, gnoseologik hamda sinergetik tahlili, axborot fenomeni yoritilmoqda. 
Masalan, Sh.S.Qoʻshoqovning ilmiy tadqiqoti «axborot» tushunchasi va uni turlarining falsafiy-
metodologik tahliliga bagʻishlangan 
[
9
]
. 
Umuman olganda, bugungi kunda axborotga ega boʻlish hamda undan asosiy manba va 
sivilizatsiya rivojlanishining ustuvor omili sifatida keng foydalanish insoniyatni tizimli tanglikdan 
chiqish va hozirgi davrning aksariyat global muammolarini, shuningdek kelajakda vujudga keladigan 
muammolarni hal qilishga umidvor qiladi. Xoʻsh, axborotga ega boʻlish talabi nimani bildiradi? 
Avvalo, bu uning tabiatini, ya’ni konseptual falsafiy mohiyatini adekvat tarzda tushunish zaruriyatidir 
[
5
]
. Keyingi talab tabiat va jamiyat, shuningdek inson evolyutsiyasi jarayonlaridagi axborot 
ahamiyatini tushunish zaruriyatidan iborat. Tadqiqot natijalari koʻrsatib turganidek, “axborot va 
informatsion oʻzaro ta’sir jarayonlari muhim oʻrin egallagan hozirgi zamon olam manzarasi faqat shu 
asosda qurilishi mumkin”
[
4, B.12
]
. Aynan shuning uchun axborot tabiatini falsafiy anglash dolzarb va 
strategik jihatdan muhim ilmiy muammo boʻlib qolmoqda.
Hozirgi kunda olimlarning axborot falsafasiga qiziqishini oshirishga qanday omillar 
koʻmaklashadi? Bunda birinchi navbatda zamonaviy ilmiy dunyoqarashni shakllantirish dolzarb 
muammosini koʻrsatish joiz, unda informatsion jihatlar insonning informatsion yashash muhiti va 
faoliyatining shiddatli rivojlanishi tufayli muhim boʻlib bormoqda. Tadqiqotlar shuni koʻrsatadiki, 
“bugungi kunda bunday dunyoqarash nafaqat olimlar, balki davlat arboblari, siyosatshunoslar, 
pedagoglar, har bir oʻqimishli odam uchun kerak”
[
6, 84
]
. 
Ikkinchi omil sifatida axborot fanining fanlararo ahamiyatini koʻrsatish mumkin, uning 
konsepsiya va usullari tabiat, jamiyat va insonni ilmiy tadqiq qilishning turli yoʻnalishlarida tobora 
keng foydalanilmoqda. Rossiya va chet el olimlarining tadqiqotlari koʻrsatganidek, har qanday tirik 
organizm, oʻz mohiyatiga koʻra, juda murakkab axborot tizimidir, uni oʻrganish uchun axborot 
toʻgʻrisidagi fanning fundamental qonuniyatlarini, shuningdek ushbu hodisaning turli informatsion 
muhitlarda namoyon boʻlishi ajoyib xilma-xilligini bilish va ulardan foydalanish zarur
[
18
]
. 
Xulosa qilib aytganda yuqorida sanab oʻtilgan omillarning ilmiy tadqiqotlar metodologiyasi 
rivojlanishiga boʻlgan ta’siri ortib boradi. Aynan bu hol axborot falsafasi rivojlanishini va uning 
yutuqlariga asoslangan ilmiy dunyoqarashni zamonaviy fanning keyingi rivojlanishidagi gʻoyat 
dolzarb va strategik jihatdan muhim muammoga aylantiradi. Shuning uchun ham hozirgi kunda 
axborot falsafasiga boʻlgan qiziqish ortib bormoqda, buning sababi bir tomondan axborotning 
ontologik va gnoseologik mohiyati boʻlsa, ikkinchi tomondan axborotning etik va antropologik 
xususiyatlaridir. Shu bilan birga, bugungi kunda axborotga oid fanlarning falsafiy va ilmiy-
metodologik jihatlarini oʻrganish sohasida ba’zi istiqbolli tadqiqot yoʻnalishlari, shuningdek fanlararo 
tadqiqotlar va fanlar integratsiyasini rivojlantirish uchun ularning ahamiyati koʻrib chiqilmoqda. 
Bizning nazarimizda, fan integratsiyasi maqsadida qilinishi kerak boʻlgan qadamlardan biri bu – 
axborot falsafasi sohasini rivojlantirish va u qoʻlga kiritgan yutuqlardan keng foydalanish hamda 
axborot fanlarini rivojlantirishdir. Shuning uchun axborot falsafasining asosiy konsepsiyalaridan, 
shuningdek axborot fanlari usullaridan fanning boshqa sohalarida foydalanish ushbu sohalarda yangi 
natijalarga erishish hamda fanning oʻzini integratsiyasiga yordam beradi.