Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal 2017-yil, 4-son (104) gumanitar fanlar seriyasi

Ikkinchi bosqich 
- standart ISO 9002 “Sifat tizimi. Ishlab chiqarish va oʻrnatish bosqichida 
sifatni ta’minlash modeli”. 
Uchinchi bosqich 
- standart ISO 9003 “Sifat tizimi. Tayyor mahsulotni nazorat qilish va 
sinash bosqichida sifatni ta’minlash modeli”. 
S
tandartga iqtisodiy jarayonlar uchun yangi atama “Tasdiq darajasi” tushunchasi kiritilgan. Bu 
iste’molchi (buyurtmachi)ga mahsulotni tayyorlovchi tashkilot (korxona) tomonidan ishlab chiqilgan 

---

ILMIY AXBOROTNOMA 
IQTISODIYOT
 
2017-yil, 4-son 
179 
mahsulot va uni boshqarish sifati oʻzaro tasdiqlangan shartnomadagi texnik talablarga qanchalik mos 
kelishini belgilaydi. 
ISO 9004 “Sifat tizimi. Sifatni boshqarish tizimi elementlari. Rahbariy qoidalar”da 
korxonalarda sifatni boshqarishga oid 20 element va uni qoʻllash boʻyicha tavsiyalar keltirilgan. 
Rahbar oʻz korxonasining oʻziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda ushbu standart tavsiyalari 
asosida sifatni boshqarish elementlarini tanlab olishi mumkin. 
Ta’lim sifati boʻyicha Yevropa standarti. Boloniya Deklaratsiyasi. Boloniya jarayoni – 
oliy ta’limda yagona Yevropa tizimini vujudga keltirish maqsadida Yevropa davlatlari ta’lim tizimini 
bir-biriga yaqinlashtiruvchi va moslashishtiruvchi jarayondir. Bolon jarayonining rasmiy boshlanish 
vaqti 1999-yil 19-iyunda Yevropaning 29 davlati tomonidan Boloniya deklaratsiyasining qabul 
qilinishi hisoblanadi. Bolon jarayonining boshlanish tarixi 1970-yillarda Yevropa Ittifoqi vazirlar 
Kengashining ta’lim sohasidagi birinchi rezolutsiyasining qabul qilinishi bilan belgilanadi. 1998-yilda 
Yevropaning 4 ta davlati (Fransiya, Germaniya, Buyuk Britaniya va Italiya) ta’lim vazirlari Parij 
universitetining 800 yilligini nishonlash vaqtida, oliy ta’limdagi turli tizimlar Yevropada fan va 
ta’limni rivojlanishiga toʻsiq boʻlayotganligi toʻgʻrisida bir fikrga kelishdi va Sorbon deklaratsiyasini 
imzolashdi. Deklarasiyaning maqsadi Yevropada oliy ta’lim tizimini standartlashtirish maqsadida 
umumiy qoidalar ishlab chiqishdan iborat edi. 
Sorbon deklaratsiyasi maqsadi 1999-yilda Bolon deklaratsiyasini imzolanishi bilan oʻz 
tasdigʻini topdi va Yevropaning 29 davlati oʻz xohishi bilan, ixtiyoriy ravishda ushbu deklaratsiyani 
imzoladilar.
Hozirgi kunda Yevropa Ittifoqiga a’zo 49 davlatdan quyidagi 47 tasi (Monako va San-
Marinodan tashqari) va Yevropa Komissiyasi ushbu jarayon ishtirokchisi hisoblanadi: Avstriya 
(1999), Ozarbayjon (2005), Albaniya (2003), Andorra (2003), Armaniston (2005), Belgiya (1999), 
Bolgariya (1999), Bosniya va Gersegoviniya (2003), Vatikan (2003), Buyuk Britaniya (1999), 
Vengriya (1999), Gretsiya (1999), Gruziya (2005), Irlandiya (1999), Islandiya (1999), Ispaniya 
(1999), Italiya (1999), Qozoqiston (2010), Kipr (2001), Latviya (1999), Litva (1999), Lixtenshteyn 
(1999), Lyuksemburg (1999), Makedoniya (2003), Malta (1999), Moldaviya (2005), Niderlandiya 
(1999), Norvegiya (1999), Polsha (1999), Portugaliya (1999), Rossiya (2003), Ruminiya (1999), 
Serbiya (2003), Slovakiya (1999), Sloveniya (1999), Turkiya (2001), Ukraina (2005), Finlyandiya 
(1999), Fransiya (1999), Xorvatiya (2001), Chernogoriya (2007), Chexiya (1999), Shveysariya (1999), 
Shvetsiya (1999), Estoniya (1999).