Исломда мерос ва унинг тақсимоти

 
“...зарар қилмайдиган васиятни ёки қарзни адо 
этгандан сўнг. Булар Аллоҳнинг васиятидир. Ва Аллоҳ 
билувчи ҳамда ҳалийм Зотдир” (Нисо сураси, 12-оят) 
деганидир. Яъни мерос – қарз ва васиятдан сўнг 
тақсимланади. “Аллоҳ оятда васиятни қарздан аввал зикр 
қилганининг сабаби – кўпчилик меросхўрлар маййитнинг 
васиятини рўёбга чиқаришда камчиликка йўл қўйгани 
сабаблидир. Қарз эса вожиб нарса бўлгани учун уни ўташга 

---

www.madrasa.uz
 
28 
деярли барча инсонлар жиддий қарайдилар” дейди 
уламоларимиз. Аллоҳ мерос тақсимотини васиятдан сўнг зикр 
қилганининг сабаби эса – агар мерос тақсимланса, васиятни 
рўёбга чиқариб бўлмай қолиши мумкинлигидандир.  
МЕРОСХЎРЛАРНИНГ МАРТАБАЛАРИ 
 
Аллоҳнинг Китоби, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи 
васалламнинг суннатлари ва умматнинг ижмоъсига биноан 
маййитга алоқадор бир нечта киши меросга ҳақли бўлади. 
Улар меросга ҳақдорлик жиҳатидан турли мартабаларда 
турадилар. Уларнинг мартабалари: 
1. Фарз эгалари. Фарз эгалари – меросхўрлар ичида 
меросга энг биринчи ҳақли бўлувчи, меросдан қанча 
миқдорда улуш олишлари шаръиятда аниқ белгилаб берилган, 
маййитга яқин қариндош бўлган меросхўрлардир. Уларни ўз 
ўрнида бирма-бир санаб ўтамиз. 
2. Асабалар. Асабалар – маййитга яқин эркак қон-
қариндошлардир. Асабалар – фарз эгалари мавжуд бўлмаса, 
тариканинг барчасини, фарз эгалари бўлса, улардан 
ортганини оладилар. Асаба ҳақида қуйида сўз юритилади. 
Баъзи асабалар фарз эгаси ҳам бўладилар. Асабалар фақат 
эркаклардан бўладилар. 
3. Озод қилиш сабабли бўлган вало эгаси.
4. Озод қилиш сабабли бўлган вало эгасининг 
асабалари. 

---