Islоm ta’limоti asоslari

Islomning sunniylik yo’nalishi ilohiyotda e’tirof etiladigan aqidalar yoki imon talablari 7 ta:

• 1 – Allohning yagonaligiga ishonish;
• 2 – Farishtalarga ishonish;
• 3 – Muqaddas kitoblarga ishonish;
• 4 – Payg’ambarlarga ishonish;
• 5 – Oxiratga ishonish;
• 6 – Taqdirga ishonish;
• 7 – Qiyomat kuni barchaning qayta tirilishiga ishonish.

Shialik yo’nalishi ilohiyotida 5 ta aqida tan olinadi:

• 1 – Tavhid (Allohning yagonaligiga) ishonish;
• 2 – Nubuvvat (Payg’ambarga) ishonish;
• 3 – Adl (ilohiy taqdirning adolatligiga) ishonish;
• 4 – Imomat (Imomlar hokimiyatini tanish) ishonish;
• 5 – Maod (Oxiratga) ishonish;

Аqidаpаrаstlik

• Аqidаpаrаstlik (аrаb. - ishonch so’zidаn) – birоn g’оya yoki tаmоyilni mutlаqlаshtirib kоnkrеt оb’еktiv sharоitni hisоbgа оlmаgаn hоldа ko’r-ko’rоnа qo’llаsh buni ijtimоiy hаyotning istаgаn sоhаsidаn tоpish mumkin. Kеyingi dаvrlаrdа diniy аqidаpаrаstlik fаоllаshib kеtdi. Bаrchа dinlаrdа shak kеltirmаsdаn, muhоkаmа qilmаsdаn e’tiqоd qilish lоzim bo’lgаn fikrlаr – аqidаlаrni mutlаqlаshtirib ulаrni sаqlаb qоlishgа, tiklаshgа urinishlаr kuchаydi.

Kalom

• Kalom – (arabcha – ravon nutq, so`z, gap, jumla ma’nolarini bildiradi) islom ilohiyot ilmi. Mu’taziliylar paydo bo`lgandan keyin “aqida” ilmining nomi “kalom” deb atala boshlangan. 8 asrda Arab xalifaligida paydo bo’lgan. Kalom islom diniy ta’limotini asoslashga harakat qiladi.
• Kalom tarafdorlari mutakallimlar deyiladi. Kalom turli diniy-siyosiy guruhlar (xorijiylar, qadariylar, jabariylar, murji’iylar va hak.) paydo bo’lishi bilan bog’liq bahslar jarayonida vujudga keldi va taraqqiy qildi.

Ulamolar ilmi kalomning ta’rifida ham bir necha xil fikrlar aytganlar. Eng qadimgi ta’rif Abu Nasr Farobiyga tegishli bo’lib, u, “Kalom sinoati ila millatning asoschisi aytgan chegaralangan gap va ishlarga nusrat berilur va unga xilof qilgan barcha so’zlarni behudaga chiqarilur”, degan.

• Ulamolar ilmi kalomning ta’rifida ham bir necha xil fikrlar aytganlar. Eng qadimgi ta’rif Abu Nasr Farobiyga tegishli bo’lib, u, “Kalom sinoati ila millatning asoschisi aytgan chegaralangan gap va ishlarga nusrat berilur va unga xilof qilgan barcha so’zlarni behudaga chiqarilur”, degan.