Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali «konchilik ishi» kafedrasi

AMALIY MASHG‘ULOT № 8


TOG‘ JINSLARINING О‘ZIGA XOS ELEKTR QARSHILIGINI ANIQLASH


Tog‘ jinslarining elektr xossalari tog ‘-kon sanoati va ekspluatatsion ishlarning boshlanishiga va boshlanishiga qadar tog ‘- kon sanoati va uni qayta ishlash jarayonida tog ‘ jinslarini elektr usullari bilan yо‘q qilish va pini boyitish, array holatini prognozlash va nazorat qilishda keng qо‘llaniladi. Elektr xususiyatlaridan foydalanish tog ‘jinslarining keskinligini keskin emissiya va tog‘ zarbalariga moyilligidan baholash usullariga asoslanadi. Shuning uchun GP ning elektr xususiyatlarini va ularga ta’sir qiluvchi omillarni bilish muhim ilmiy va amaliy ahamiyatga ega. GP qobiliyatini tavsiflovchi asosiy qiymat.
σ_e =nqU Om/m
bu erda n-birlik miqdori bо‘yicha zaryadlangan zarralar soni, q-zarrachalarning zaryadlanishi, u-zarrachalarning harakatchanligi.

bu erda v-zarrachalarning о‘rtacha tezligi, e-yelektr maydon kuchlanishi.
Muayyan elektr о‘tkazuvchanligining teskari qiymati о‘ziga xos elektr qarshiligi deb ataladi.

bu erda r namunaning tо‘liq qarshiligi, s-tasavvurlar maydoni, l-namunaning uzunligi.
Tog‘ jinsi-yelektr tokiga (10-3 dan 109 Ohm/M gacha) turli xil qarshiliklarga ega bо‘lgan yarim о‘tkazgichlar va diyelektriklardir. Erkin oqim tashuvchisi atom yadrosidan etarlicha uzoq bо‘lgan elektron bо‘lishi mumkin, ya’ni.о‘tkazuvchanlik zonasida joylashgan.
Yelektronning о‘tkazuvchanlik zonasiga kirishi uchun unga elektr ta’sir qilish kerak. Ta’sir miqdori valentlik zonasini о‘tkazuvchanlik zonasidan ajratib turadigan taqiqlangan zonaning kengligiga bog‘liq. О‘tkazgichlarda u yо‘q, shuning uchun elektronlar osonlik bilan о‘tkazuvchanlik zonasiga о‘tadi va tо‘lovlarni toqat qila oladi. Yarim о‘tkazgichlarda taqiqlangan zona ma’lum bir kenglikga ega va о‘tkazuvchanlik zonasiga о‘tish uchun elektronni sarflash kerak bо‘lgan 0,1 – 1,2 ev energiya miqdori bilan tavsiflanadi. Elektron va diyelektrik – – diyelektrikler kо‘pincha (yev 8 gacha) billur panjara dan ion ajratish ishini cheksiz, kengligi bor, shuning uchun metall va yarim о‘tkazgichlar о‘tkazuvchanlik ion hisoblanadi.
Operatsion prinsipi shundaki, о‘lchangan qarshilik ma’lum kalibrlangan qarshilikka maxsus aloqalar orqali ulanadi va kuchlanish manbasidan quvvatlanadi. О‘lchangan qarshilikning qiymati qurilma miqyosidagi bevosita hisob-kitoblar bilan belgilanadi.
T og‘ jinsi namunalarining tо‘liq elektr qarshiligini о‘lchash uchun portativ Mom-4 megometri ishlatiladi.

1,2,3-malum qarshilik;

4-kerakli qarshilik
Ishni bajarish tartibi
1. "Yoqilgan" kaliti bilan megaommetrni yoqing va uni 20 daqiqa davomida qizdiring.
2. Issiqlik о‘tkazilgandan sо‘ng, о‘lchov chegaralarining kaliti "Cl"ning juda chap holatiga qо‘yiladi.
3. Infinity tugmasi yordamida qurilma о‘qini shkalada "∞" holatiga qо‘ying.
4. Rx kliplarini "qisqa" holatiga ulang va 0,1 qо‘li bilan qurilma о‘qini 0,1 bо‘linmasiga о‘rnating.
5. Har bir namunaning qirralari grafit qatlami bilan qoplanadi va ularni birma-bir aloqalar orasiga qо‘yadi.
Tо‘liq elektr qarshiligini, kesmaning uzunligi va maydonini о‘lchash. Formula bilan maxsus elektr qarshiligini hisoblang:
Om/m