Reja:
1. Bort yonboshi bir hil kesimining geologik tuzilishini qurish.
2. Kon massasining fizik-mexaniq xususiyatlarini aniqlash.
3. Gidrogeologik, kon, seysmik omillar va iqlim sharoitlarini hisobga olish.
Hisoblash uchun zarur bо‘lgan dastlabki ma’lumotlar: Bortning barqarorligini aniqlash uchun dastlabki ma’lumotlar kо‘rib chiqilayotgan obyektni tavsiflovchi tabiiy va tog‘-kon texnikasi shartlari tо‘g‘risidagi ma’lumotlar tо‘plamidir.
Geologik tuzilish. Karyer sohasida bir hil joylar ajratiladi va har bir kishi uchun qatlamlarning pozitsiyasi, potensial slip yuzalar va Karyer konturlari qо‘llaniladigan kesma quriladi. Zaif aloqalarni, zaif qatlamlarni va yirik texnologik buzilishlarni ta’kidlashga alohida e’tibor qaratish lozim.
Tog‘ jinslarining fizik-mexaniq xususiyatlari. Quvvatning asosiy dizayn xususiyatlari-ichki ishqalanishning yopishqoqligi va burchagi bilan tavsiflangan kesish va uzoq muddatli chidamlilik egri (doimiy tomonlar uchun). Ular laboratoriya yoki tabiiy sinovlarning natijalari bilan belgilanadi, chunki ular Karyera kengashini tashkil etuvchi jinslarning har bir litologik farqlari uchun.
Ushbu namuna uchun ishonchli jadval jadvalini olish uchun sizda 15 dan 30 gacha kesish sinovlari kerak Barqaror qiyalik parametrlarini aniqlashning aksariyat usullarida, sirpanish yuzasida jismoniy xususiyatlar bо‘yicha о‘rtacha ma’lumotlarga ega bо‘lish kerak. Bunday holda, belgilangan tog‘ ‘jinslarining о‘rtacha qiymatlari qо‘llaniladi
bu erda γi - i-qavat tog‘ ‘jinslarining zichligi; mumkin bо‘lgan siqilish prizmasidagi i-qatlam tog‘ ‘jinslarining mi-kuchi; li - ith qatlami ichida sirpanish yuzasining uzunligi; fri va i-chi qatlamning ichki ishqalanish va yopishish burchagi; i-qavat bо‘ylab о‘tadigan sirpanish yuzasining bir qismidagi withini-normal qiymatning taxminiy qiymati.
bu erda h/i - i-chi qatlam ichidagi toymasin yuzaning bir qismidan kelib chiqqan holda elementar blok ichidagi qatlamning kuchi; i-qavat bо‘ylab о‘tadigan sirpanish yuzasining bir qismi egilish burchagi.
Ruxsat etilgan sinish mavjud bо‘lganda tog‘ ‘massasining yopishish miqdori cheklangan о‘lchamdagi namunalarni sinashda olingan ma’lumotlardan sezilarli darajada farq qiladi. Bunday holda, k1, k2, ..., kn qiymatlari о‘rniga har bir qatlam uchun yopishish aniqlanadi:
,
namunadagi tog‘ ‘jinslarining Ki-yopishishi, Pa; - Pa qatlami yoriqlari bо‘ylab yopish; Pa; ω - yoriqning о‘rtacha intensivligi (1 m uchun yoriqlarning о‘rtacha soni), 1 / m; namunadagi sinish va yopishish darajasiga qarab koyeffitsiyent
Kuchli qumli-gilli tog‘ ‘jinslari uchun (k <0,39 · 106 Pa) rivojlangan sinish, massivda birlashish (sinishni hisobga olgan holda)
kti=λki,
bu erda λ - massivning strukturaviy pasayish koyeffitsiyenti (λ = 0.3 ÷ 0.8).
Zaiflash yuzalarida yopishish va ichki ishqalanish qiymatlari dala sinovlari natijalari bilan belgilanadi.
Gidrogeologik omillar. Karyerning ishlashi paytida kutilayotgan er osti suvlari sathining kesishgan qismida, filtrlash koyeffitsiyentlari, suv oqimi va boshqalar aniqlanishi kerak, Karyerning pastki qismida bosim gorizontlarining mavjudligiga alohida e’tibor berilishi kerak.
Qatlamlarning kontaktlarini sug‘orish yoki shishishga va yumshashga moyil bо‘lgan jinslar mavjudligida strukturaviy buzilishlarni kontaktlarda ichki ishqalanish burchagining hisoblangan xususiyatlarini kamaytirish orqali hisobga olish kerak.
Iqlim sharoiti. Tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri shaklidagi yog‘ingarchilik miqdori har qanday hisoblash usulida hisobga olinmaydi. Barqarorlikni ta’minlash uchun ular ushbu omil ta’sirini minimallashtirishga harakat qilmoqdalar - yer usti oqishini tо‘xtatish, axlatxonalarni rejalashtirish, nishab yо‘llarni va boshqalarni. Stabillikni hisoblashda Karyer maydonining permafrost rejimi tog‘ ‘jinslarining muzlatilgan va erigan holatiga mos keladigan qiymatlarni tog‘ jinslarining xususiyatlariga kiritishda hisobga olinadi.
Kon-texnik omillar. Bо‘shliqlarni hisoblashda uskunaning massasi va uning ishlashi davomida dinamik yuklar, portlovchi yuklarning ta’siri va boshqa omillar hisobga olinishi kerak.
Seysmik omil. Hisob-kitoblar seysmik tezlashuvni hisobga oladi (hisob-kitoblarda jinslarning zichligi kutilgan seysmik tezlashuvga mutanosib ravishda oshadi).
