Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali «konchilik ishi» kafedrasi

34.2.-rasm Rezervuar konlarini ishlash jarayonida tog‘ ‘jinslarining harakatlanish sxemasi.
Zonalar: I - bо‘shliq; II va VII - yoriqlar; III va IX - faol yoriqlar; IV va X - mahalliy yoriqlar; V va XI - silliq burilish; VI va VIII - mos yozuvlar bosimi; XII va XIIa - choyshab bilan tо‘shalgan qoyalar.
Konning tepasida, I zonasi joylashgan bо‘lib, u erda tog‘ ‘jinslari alohida bо‘laklarga va kichik bloklarga bо‘lingan. Odatda bu siqilish zonasi deb ataladi.
Qatlamli tog‘ ‘jinslari tarkibidagi konlarda joy almashish jarayonlari rivojlanishining asosiy xususiyati shundaki, bо‘shliq zonasidan tashqarida, tog‘ jinslarining siljishi ketma-ket delaminatsiya va tog‘ jinslarining ishlangan maydonga yо‘naltirilishi, shuningdek ularning delaminatsiya tekisliklari bо‘ylab siljishi kо‘rinishida bо‘ladi.
Siqilish zonasiga tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri ulashgan II zonadir, u normal kesishgan yoriqlar va stratifikatsiya yoriqlarining rivojlanishi bilan, massivni katta bloklarga ajratib (34.3-rasm) va past ayerodinamik tortishish bilan suv va gaz kanallari orqali tizim hosil qiladi, bu deyarli ta’sir qilmaydi. Eritmalar va gazlar kanallari orqali о‘tish. Ushbu zonaga yoriqlar zonasi deyiladi.
Keyinchalik, III zonasi massivda ajralib turadi, uning ichida bükme qatlamining yuqori va pastki yuzalaridan chо‘zilgan yoriqlar delaminatsiya yoriqlariga etib boradi va rivojlangan shakllanishdan ularning masofasiga mutanosib ravishda sezilarli ayerodinamik tortishish bilan suv va gaz о‘tkazuvchi yoriqlar tizimini yaratadi. III zonaga faol yoriqlar zonasi deyiladi.
4. О‘chirish jarayonining asosiy parametrlarini aniqlash usullari dala kuzatuvlari natijalariga kо‘ra.
Hozirgi vaqtda siljish jarayonining parametrlarini aniqlash eng kо‘p о‘rganilayotgan konlarning tajribasiga asoslangan yagona talablar va usullarga muvofiq amalga oshirilmoqda. Er yuzasi va tog‘ ‘jinslari qalinligining о‘zgarishi tabiati va parametrlarini о‘rganish asosan tosh harakatlarini tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri о‘lchash usullari bilan amalga oshiriladi.
Bunday usullar, birinchi navbatda, geodezik yoki geodezik usullarni о‘z ichiga oladi - gorizontal deformatsiyalarni aniqlash uchun tog‘ ‘jinslarining pasayishini aniqlash, ya’ni vertikal tekislikda joy almashtirish va chiziqli о‘lchovlar (ba’zan burchakli usullar bilan birgalikda), ya’ni joy almashtirish. gorizontal tekislikda joylashgan.
О‘chirishlarni kuzatish uchun maxsus kuzatuv stansiyalari erga (tuproq yuzasiga), buzilgan bino va inshootlarga, devorlarda, tomga yoki kon ishlov berish poydevoriga, tavsiya etilgan kо‘chirish zonasi chegarasida ma’lum bir naqshga binoan maxsus qazilgan quduqlarda joylashtirilgan kо‘rsatkichlar tizimidan iborat maxsus kuzatuv stansiyalari bilan jihozlangan. Foydali qazilmalarni qazib olish jarayoni rivojlanib borishi bilan, makon va vaqt ichida kо‘rsatkichlarning harakatini tizimli ravishda kuzatish ishlari mumkin bо‘lgan joyidan tashqarida joylashgan boshlang‘ich yoki qо‘llab-quvvatlovchi nuqtalarga nisbatan amalga oshiriladi.