Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmoliq filiali mustaqil ish,,kimyoviy texnologiya

Микроорганизм култураларини сақлаш усуллари

Микроорганизмларни сақлашнинг асосий вазифаси уларнинг хаётий фаолиятини ушлаб туриш, токсономик белгиларини турғун сақлаш, фан ва амалиёт учун зарур бўлган маълум хоссаларини ўзгартирмасдан туришдир.
Микроорганизмларни узоқ муддатга сақлаш муаммоси уларга анабиоз шароитини яратиш, яъни модда алмашиниш жараёнини секинлаштиришдир.
Микрооорганизмларни сақлаш махсус культуралар тўпламида (коллексия) амалга оширилади. Катта коллексияларда бактерия, миселиал замбуруғлар, ачитқи замбуруғлари, сув ўтлари. Тубан хайвонлар, вируслар, ўсимлик ва хайвон тўқимаси культураси банклари мавжуд. Умуман дунё миқёсида хисоблаганда турли хил мамлакатларда 500 дан ортиқ коллексия фаолият кўрсатмоқда.
Коллексияларда микроорганизмларни хаётий фаолияти кўпинча қуйидаги усулларда ушлаб турилади:
Доимий равишда қайта экиш;
Паст ва ўта паст хароратли шароитда сақлаш;
Лиофилизасия;
Қуритиш;
Минерал ёғ остида сақлаш.
Доимий равишда қайта экиш. қайта экиб туриш энг кўп қўлланиладиган тарихий синалган микроорганизмлар културасини сақлашнинг қулай усулидир. Пастер ва Кох замонидан хозирги вақтгача бу усул турли хил лабораторияларда кенг қўлланилиб келинмоқда ва музлатиш ёки қуритиш мумкин бўлмаган микроорганизмлар учун қулайдир.
Микроорганизмлар культурасини қайта экиш (асосан спорасизларни) янги таёрланган озиқа мухитида ойига бир-икки марта (айрим вақтларда хафтада) олиб борилади; спорали бактериялар, актиномисетлар, ачитқи замбуруғлари ва миселиал замбуруғлар икки-уч ойда бир марта қайтадан экилади. Микроорганизмларни сақлашни бошлашгача уларни ўстириш вақти культура ўсишининг экспоненсиал давридан ўтмаслиги керак.
Одатда, микроорганизмлар ўсиш даврининг стасионар фазаси бошида сақлаш шароитига яхши бардош беради. Тез-тез қайта экиш, айниқса суюқ мухитга, уни хусусиятини ўзгаришига олиб келади, спонтан мутант Ҳосил бўлган бўлишига сабабчи бўлади, биологик фаол модда ишлаб чиқариш қобилиятини пасайтириши мумкин.
Сақлаш учун генетик бир хил популясиялардан ва қаттиқ мухитдан фойдаланиш керак. Микроорганизмларни қайта экиш оралиғида, уларни қоронғи жойда 5−20⁰C да сақлаш мақсадга мувофиқдир.
Доимий қайта экиб туриш усулининг афзаллиги, унинг оддий ва қулай эканлиги, культура тозалигини кузатиб туриш мумкинлиги; колониясининг морфологик ўзгаришини Р-ва-С- вариантлигини, пигмент ҳосил бўлган бўлишини кузатиб туриш мумкинлиги билан белгиланади. Усулнинг камчиликлари: культура ифлосланиши мумкин, сақлашнинг қисқа муддатлиги ишнинг кўп мехнат талаб қилиш ва озиқа мухити таркибига катта миқдорда реактивларнинг сарфланишидир.
Мисол тариқасида сут ачитувчи бактерияларни келтириш мумкин, булар ўзининг ўсиш шароитига анча катта талаб қўйилиши билан характерлидир.
Маълумки, актиномисетлар ва миселиал замбуруғларни тез-тез бой таркибли озиқа мухитига қайта экиб турилса улар ўзининг диагностик белгиларини ўзгартириб юборади, антибиотик моддаси Ҳосил бўлган қилиш хусусиятини пасайтиради ёки бутунлай йўқотиб юборади.