«Ишлаб чиқариш жараёнларини механизациялаш ва автоматлаштириш» фани маърузаларини ўқитиш технологиялари

3.1.2. Sinhron generatorni tuzilishi
Sinhron generator statorida bir - biridan 30 el.burchakka siljigan 2 ta 3 fazali
o'zgaruvchan tok ishlab chiqaruvchi cho'lg’amili aniq qutblarga ega bo'lgan elektr 
mashina hisoblanadi. (3.1-rasm).
Sinhron   generator   staninasi   po'lat   listdan   aylana   holatiga   keltirilib
payvandlanib tayyorlangan. Stator o'zagi  magnit maydon ta'sirida hosil bo'ladigan
uyurmaviy   kuch   miqdorini   kamaytirish   uchun   qalinligi   0,5   mm   bo'lgan   E43
markali   elektrotehnik   po'lat   list   segmentlardan   tayyorlangan.   Tayyor   listlar
laklanadi  issiq havoda quritiladi. 
57

---

3.1-rasm Sinhron generator tuzilishi: 
1 -o'rnatish yuzasi, 2 - kirish quvuri, 3 - stator cho'lg’ami, 4 – stator o’zagi, 5- rotor, 6 - shinalar,
7 - chiqish quvurlari, 8 - klica, 9 - podshipnik, 10 - izolyator, 11 - qopqoq, 12 - podshipnik shit
qismi
Staninaning   payvandlangan   qovurg’a   qismini   ponasimon   uchlariga   stator
o'zak   qismi   yig’iladi,   listlar   “tarqab”   ketishini   oldini   olish   uchun     siquvchi
shaybalar   va   shpilkalar   orqali   tortiladi.   Siquvchi   shaybalar   va   cho'lg’am
ushlagichlar po'lat prokatdan tayyorlanadi. Sator o'zak qismida 144 ta cho'lg’amlar
uchun mo'ljallangan ariqchalar va 120 ta diametri 27 mm bo'lgan sovutuvchi havo
uchun teshiklar shtamplab ochilgan.
Stator   cho'lg’ami   2   qavatli   to'lqinsimon,   sterjen   ko'rinishda  (3.2.-rasm).
Ariqchalar bo’yicha qadami 1-13-25.  CHo'lg’am o'lchamlari 2,1 x 9,3 mm bo'lgan
izolyaciyalangan mis simdan tayyorlangan.  CHo'lg’am o'ramlari o'zaro va chiqish
shinalari bilan payvandlanadi.
58

---

3.2-rasm. GS -501A generatorining stator cho’lg’ami
a) cho'lg’am shemasi; b) o'zak ariqchasida cho'lg’am  kesimi; 1 va 2 - cho'lg’am tomonining tepa
va pastki qismi; 3, 6, 8 - izolyacion qistirmalar; 4 - ariqchaning izolyacion qistirmasi; 5 - g’altak
izolyaciyasi; 7 - g’altak simi; 9 –ariqcha ponasi.
  CHo'lg’amlar   ariqchalarda   plastmassa   ponalar   bilan   ushlab   turiladi.
Ariqchadan tashqari qismi siquvchi shaybalarning qovurg’alariga mahkamlangan
izolyaciyalangan halqalarga tortilgan (3.3.-rasm).
3.3-rasm. Sinhron generator  stator cho’lg’amini o’rnstilishi  
1 – cho’lg’am simlarni chiqish qismini mahkamlash qismi; 2, 4 - stator cho'lg’amlarini
ushlagichi; 3 - stator o'zagi; 5 - stator cho'lg’ami; 6 - shpilka 
  Stator cho’lg’amining izolyaciyasini issiqlikga bardoshlilik sinfi H. Stator
cho’lg’ami bir fazasining 20
0
C haroratdagi qarshiligi 0,0011Om ni tashkil qiladi.
Sinhron generatorning staninasiga klemmalar qutisi o’rnatilgan bo’lib bu qutiga
stator cho’lg’amlaridan 6 ta faza, 2 ta nol, va rotor qutblari cho’lg’amlaridan 2 ta
chiqish qismi  joylashtirilgan. (3.4-rasm).   
59

---

3.4-rasm. GS-501A generatorining cho’lg’amlarini ulanish shemasi.
н, к va Н1, Н2 – rotor qutbi g’altagi va rotor cho’lg’amining kirish va chiqish qismi; 1C1,1C2,
1C3 va 2C1, 2C2, 2C3 – statorning yulduzcha qilib ulangan faza cho’lg’amlarini chiqish qismi;
10, 20 - statorning yulduzcha qilib ulangan cho’lg’amlarini nol chiqish qismi;