«Ишлаб чиқариш жараёнларини механизациялаш ва автоматлаштириш» фани маърузаларини ўқитиш технологиялари

Sinhron generator rotor qismi.  
Sinhron generator rotorini korpusi   avval
ko'rib   chiqgan   tortuv   generatorlarining   yakor   qismi   kabi   ichi   bo'sh   qilib
tayyorlangan (3.5-rasm). 
Ichi   bo'sh   silindrning   bir   tomoniga   dizelga   ulash   uchun   mahsus   flyanec,
ikkinchi tomoniga generatorning qisqartirilgan valini o'rnatish uchun vtulka qismi
payvandlab tayyorlangan bu vtulkaga qisqartirilgan val joylashtirilib yahlit rotor
korpusi   hosil   qilingan.   Korpusga   po'lat   listlardan   shtamplanib   tayyorlangan
halqalar   induktor   qismi   o’rnatilgan   va   siquvchi   shaybalar   va   shpilkalar   bilan
tortilib   mahkamlangan.   Bu   induktorda   qutblarni   joylashtirish   uchun   mahsus
o'yiqlar   shtamplab   ochilgan.   Rotor   qutbi   shtamplangan   elektrotehnik   1,4   mm
qalinlikdagi 08KP markali listlardan tayyorlangan bo'lib yig’ish oldidan laklanib
quritilgan.   Tayyor   qutb   listlari     shpilkalarga   yig’ilib   gaykalar   bilan   qotirilgan.
Generator   rotori   qutblari,     rotor   induktoridagi   mahsus   o'yiqlarga   qutbning
60

---

qaldirg’och dumi deb ataluvchi ayri qismi bilan joylashtiriladi va shponkalar bilan
mahkamlanadi (3.6.-rasm).
3.5-rasm. Sinhron generator rotorini tuzilishi:
1 - dempferlovchi cho'lg’am, 2 - rotor korpusi, 3 - qutb, 4 - balanslovchi yukchalar, 5 -
cho'lg’amlarning chiqish qismi, 6 - rotor vali, 7 - kontakt halqalar, 8 - kontakt segmentlar
Har bir qutbda 8 tadan diametri 12 mm bo'lgan mis sterjendan tayyorlangan
dempferlovchi   cho'lg’am   o'rnatilgan.   Bu   cho'lg’amlarning   uchlari   payvandlanib
ulangan. 
3.6-rasm. Sinhron generator qutblarining tuzilishi va mahkamlanishi: 
1 - dempferlovchi cho'lg’am; 2 -  qutb o'zagi; 3 – pona; 4- shpilka; 5 - qutb cho'lg’ami 
61

---

Dempferlovchi     cho'lg’am   avariyaviy   rejimlarda   yo'qotishlar   va   o'ta
kuchlanishlar qiymatini kamaytirish uchun hizmat qiladi.
Qutblarga  o'rnatilgan  75  o'ram  cho'lg’am  o'lchamlari  1,35  x  25  mm  mis
simdan   tayyorlangan   bo'lib   o'lchamining   kichik   tomoni   bilan   qutbga   o'ralgan.
Izolyaciyasini   mustahkamligini   oshirish   uchun   epoksid   kompaudga   boritilgan.
Rotordagi barcha cho'lg’amlar ketma - ket ulangan.
  Sinhron generator podshipnik shit qismining chiziqlariga izolyaciyalangan
osish moslamasi orqali mahsus segmentlar mahkamlangan. Bu segmentlarga 6 ta
cho'tkaushlagichlar qotirilgan (3.7-rasm). Cho'tkaushlagichlar jezdan tayyorlangan
bo'lib har bir cho'tkaushlagichga bir donadan o'lchami 25x32x64 mm bo'lgan EG -
14 markali cho'tkalar o'rnatilgan.
3.7. rasm - Sinhron generator kontakt –cho’tka qismlarini tuzilishi 
1 - cho'tkaushlagichni ilish moslamasi; 13- cho'tka; 14 -  cho'tkaushlagich
Rotor   kontakt   halqasi   po'lat   vtulkaga   o'rnatilib   va   plastmassa   izolyacion
material bilan izolyaciyalanib rotor asosidagi vtulka qismiga o'rnalgan. Cho'lg’am
uchlari po'lat kontakt halqalarga mahkamlangan.
Sinhron generator podshipnik shiti qovurg’alardan payvandlash usuli bilan
tayyorlangan bo'lib o'rtasida gupchak qismi joylashgan. Sinhron generator rotori
shu gupchak qismi kapsul ichiga o'rnatilgan ikki qatorli sferik rolikli podshipnik
o'rnatilgan.   GS - 501A markali sinhron generatorining tehnik ko'rsatkichlari. 
3.1. jadval. GS - 501A markali sinhron generatorining tehnik ko'rsatkichlari. 
Ko'rsatkichlari 
 Stator cho'lg’am turi
Qiymatlari 
To'lqinsimon 
Tok chastotasi, Gts
100
62

---

Fazalar soni
2х3
Stator o'zagidagi ariqchalar soni 
144
Fazadagi simlar soni
12
Ariqchalar bo'yicha qadam
1 – 13  
Sim o'lchamlari, mm
2,1х9,3
Sim markasi 
PSDK –TL
Stator cho'lg’amining izolyaciya sinfi
Н
Rotordagi qutblar soni
12
qutbdagi sim o'ramlari soni
75
Sim o'lchamlari, mm
1,35х25
Sim markasi 
LMM
Rotor cho'lg’ami izolyaciya sinfi
В
Stator   cho'lg’ami   izolyaciyasining   hizmat   muddati   1,2   mln.   km   qilib
belgilangan. Sinhron generator avariyaviy ish rejimida aylanishlar sonini 1150 ayl/
daqiqagacha etkazishi mumkin. Ushbu generatorlarning hizmat muddati 25 yil.