Ишлаб чиқариш харажатлари ва маҳсулот

9.3 - жадвал
Реализация қилинган маҳсулотнинг ишлаб чиқариш
таннархининг тежалишини (ортиқча сарф) ҳисоблаш
(сумма-минг сўмда)

№	Кўрсаткичлар	2003 й	2004 й	Четланиш
1	Маҳсулот реализациясидан соф тушум	9951	16428	+6477
2	Реализация қилинган маҳсулотнинг ишлаб чиқариш таннархи	6947	11427	+4480
3	Реализация қилинган маҳсулотни бир сўми учун харажат (ишлаб чиқариш харажатлари даражаси), тийинда	69,8	69,6	-0,6
4	Ишлаб чиқариш харажатларининг тежами (-), ортиқча сарфи (+)	х	Х	-9,9

Ушбу маълумотлари шуни кўрсатадики, «Турон» ОАЖ нинг 2004 йили реализация қилинган маҳсулотнинг ҳар бир сўмига қилинган харажатнинг камайиши ўтган йилга нисбатан 9,9 минг сўмлик харажат сўммаси тежалган (-0,6х16428).

Кейинчалик ички ва ташқи омилларни корхонанинг харажатлар ҳажмига таъсирини ҳисоблаш ва ўрганиш зарур. Корхонанинг харажатлар даражасига ва сўммасига таъсир қилувчи асосий омилларга қўйидагилар киради:

• 
  Ишлаб чиқарилган ва реализация қилинган маҳсулот ҳажми;
  
• 
  Хом ашё ва материал харажатлари;
  
• 
  Ишлаб чиқариш ходимлари ва бошқарув персоналининг миқдорий ва сифат таркиби;
  
• 
  Ишчиларнинг меҳнат унумдорлиги;
  
• 
  Бошқа ташкилотларнинг хизматлари ва таърифи;
  
• 
  Асосий воситалар ва номоддий активларнинг ишлатилиши самарадорлиги;
  
• 
  Жорий (оборот) маблағларининг ишлатилиш самарадорлиги;
  
• 
  Харидорлар ва мол етказиб берувчилар билан шартноманинг ўз вақтида ва сифатли тузилиши ва тўлов-ҳисоб интизомининг ташкил этилиши.
  

Бу омилларнинг ҳар бири у ёки бу харажатларга таъсир қилиб ўзининг ҳисоблаш усулига эга. Корхона раҳбарлари, аналитиклар ва аудиторлар харажатларни ўрганиш ва таҳлилчи қилишида бу омилларнинг таъсирини ҳисоблашни билиши керак, ҳар бир факторни алоҳида таҳлил қилиб, улар асосида маблағларнинг тежамкорлик билан сарфланиши ва камайиш имкониятларини аниқлаб, харажтлар самарадорлиги бўйича бошқарув қарорларини қабул қилиш учун тегишли ва тавсиялар маслаҳатлар ишлаб чиқаришлари лозим.
Асосий фаолиятнинг харажатлари суммасига омилларнинг таъсирини ҳисоблаш усулини кўриб чиқамиз (9.4-жадвал).