Ишлаб чиқариш харажатлари ва маҳсулот

Товар партияси таннархини калькуляция қилишда харажатлар таҳлили ва баҳоланиши. Кўплаб компаниялар таннархининг намунавий калькуляциясини товар партияси таннархини калькуляцияси билан бирлаштириб юборади.
Бундай ҳолатлар мижознинг технологик талабига мувофиқ маҳсулот йиғимини амалга оширувчи корхоналарда учрайди. Шу билан бирга маҳсулот йиғиш, яъни конструкциянинг ўзи бир қатор комплектловчи деталладан ташкил топади, яъни комплекловчи деталлар партияси тайёрланиб ҳамма харажатлар маҳсус буюмлар партиясининг калькуляция қайдномасида ҳисобга олинади.
Комплектловчи буюмлар тайёрланиши тугаши билан буюртма-наряд ёпилади ва тайёрланган маҳсулот тайёр деталлар омборига жами буюм партияси ўртача таннархда топширилади.
Мижознинг маълум бир ишига буюртма-наряд тузилади.
Товар партияси таннархини калькуляцияси бўйича харажатларни таҳлил қилаётганда ушбу буюртма партияси учун зарур деталлар ҳажмини тўғрилигини аниқлаш керак. Унинг учун қўйидагилар ўрганилади:

• 
  истеьмол миқдори;
  
• 
  маҳсулотларни сақлаш ва фойдаланишга тайёр қилиш харажатлари;
  
• 
  ишлаб чиқариш тизимини бузиш ва ўрнатиш учун зарур вақт;
  
• 
  ишчи кучи, хизмат ва станокларнинг бошқа маҳсулотга нисбатан унумдорлиги (ПОМ).
  

Партиянинг оптимал миқдорини дастлабки ҳисобини қуйидагилар асосида амалга ошириш мумкин:

• 
  бир бирлик маҳсулот энг паст таннархини аниқлаш мақсадида партияларнинг ҳар хил миқдори бўйича маҳсулот бирлиги таннархини калькуляция қилиш таҳлили;
  
• 
  ишлаб чиқарилган товарларни партияларини сақлаш бўйича уларни ишлаб чиқариш харажатларига нисбатан таҳлили;
  
• 
  партияни оптимал миқдорини ҳисоби (ПОМ), қуйидаги формула бўйича амалга оширилади
  

2 Х _ў Т _й
ПОМ = 2 --------------
Х_с
бунда: Т_й – йиллик талаб
Х_ў – бузиш ва ўрнатиш сарфи
Х_с - сақлаш сарфи.

Товарлар партияси таннархининг калькуляциясида харажатларни таҳлил қилишнинг кейинги босқичи бўлиб, ҳар бир товар партиясининг таннархини ўрганиш ҳисобланади. Бу алоҳида харажат турлари: ўрнатиш, станокларни ишга тушириш ва заҳираларни ҳаракати бўйича заҳиралар даражасини сақланишини режалаштириш мақсадида амалга оширилади, шунингдек ҳар бир товар партияси рентабиллигининг даражасини сақлаш учун ҳам қўлланилади.