Irsiyat va o‘zgaruvchanlik 9- mavzu. Monogibrid va poligibrid chatishtirishda belgilarning nasldan naslga o‘tishi mavzuning mazmuni

o‘zida saqlaydi.

Bu qonunni sitologik jihatdan shunday ifodalash mumkin.

P 9 A-| |-a X 3 A-| |-a

Endi digibrid chatishtirishda belgilarning nasldaii naslga qanday o‘tishi bilan tanishaylik.

Duragaylash uchun ikki juft bir-birini inkor qiluvchi belgilar olinadi, masalan rangi va shakli bilan farq qiluvchi no'xatlar chatishtiriladi.

Belgi Gen Genotip

I. No‘ xat rangi

sanq A AA, Aa

yashil a aa

II. No‘ xat shakli

silliq В BB, Bb

burishgan b bb

Digomozigotali organizmlarni chatishtirishdan boshlaymiz:

P: ? AABB X $ аавв genotip 16(100%) АаВв

Gametalar: 4 ^ (^aiT)

F,: 16 АаВв fenotip 16 (100%) AB

Birinchi avlod bir xilligi qonunining yuzaga chiqqanligini ko‘ ramiz. So‘ ngra hosil bo‘ lgan digeterozigot duragaylar o‘zaro chatishtiriladi.

P : (Fj) . АаВв X $ АаВв

Gametalar: ( a b ) ( а ь ) ( j » B ) ( j * ) C ^ )

Hosil bo‘ lgan gibridlarni tahlil qilish oson bo‘ lishi uchun ingliz olimi Pennet tavsiya etgan panjaradan foydalanamiz.

''\Gametalar AB Ab aB ab

AB AABB AABb AaBB AaBa

Ab AABb AAbb AaBb Aabb

aB AaBB AaBb aaBB aaBb

ab AaBb Aabb aaBb aabb

Quyidagi natijani olamiz.

Sariq silliq — AB-9

Sariq burishgan — Ab-3

Yashil silliq — aB-3

Yashil burishgan — ав-1.

Demak, chatishtirish uchun olingan belgilar yig'indisidan tashqari belgilarning yangi kombinatsiyasi kelib chiqqanligini ko‘ rdik (yashil, silliq va sariq, burishgan). Bu tajribadan Mendel ikkita har xil belgilarning bir-birini inkor etuvchi variantlari mustaqil kombinatsiyalana olishi mumkin ekan, degan xulosa chiqardi.

Agar har bir belgining ikkinchi avlodda nasldan naslga o ‘ tishini tahlil qilsak, ularning har qaysisi 3:1 nisbatda taqsimlanishini ko'rish qiyin emas.

Hamma sariq belgi — 12 (9A + ЗА), yashil belgi — 4(3a + la),

ya’ni 12A:4a = ЗА : la. Xuddi shunday natija shakl taqsimlanishida ham kuzatilishi mumkin: 12B:4b = 3B : lb.