ҚИРҚ олтинчи илмий-амалий конференцияси материаллари

“Yaxshi kelin tushsa, 
berdi xudo, Yomon kelin tushsa urdi xudo”
, 
“Onaning ko‘ngli bolada, bolaning ko‘ngli 
dalada”
maqollari; biroz kibrli, hukmfarmo, maqtanishni yoqtiradigan, o‘ziga oro 
beradigan Oyposhshaxon rolini mahorat-la o‘ynagan taniqli aktrisa Maryam 
Yoqubovaning 
“Kelinni kelganda ko‘r, Sepini yoyganda ko‘r”
, 
“ Uyda
chaksa un 
yo‘g‘u, tom boshida qo‘sh tandir”
, 
“Otasiyam ikkitani bittasiyu
, 
uchtani olti”
, 
“Tipratikan yumshog‘im degan ekan”
maqollari; kamtarin, o‘ziga xos fazilatlar sohibasi 
Halimaxon obrazini gavdalantirgan Ikroma Boltayevaning 
“Qo‘ng‘iz bolasini oppog‘im 
degan ekan”
singari maqollari kinoning jozibador ko‘rinishga egaligini ta’minlagan, 
uning badiiyligini oshirib, tomoshabin xotirasida bir umr muhrlanishini ta’minlagan.

---

~ 219 ~ 
“To‘y- xalqning ma’naviy va ijtimoiy hayotida muhim hodisa sanaladigan 
marosimlardan biri. Bu go‘zal, qadimiy marosim xalq san’atining hamma turlari, badiiy, 
musiqiy, xoreografiya hamda dramatik unsurlarni o‘zida uyg‘unlashtirgan. Bunday 
uyg‘unlik-badiiy yaxlitlik xalq hayoti, uning maishiy va ijtimoiy tomonlari, urf-odatlari 
bilan bevosita bog‘liq” Xalqimiz turmushida “to‘y” nomi bilan yuritiladigan 
marosimlar, unga monand ko‘plab maqollar ham yaratiladi. Jumladan, 
“Kelinni 
kelganda ko‘r, sepini yoyganda ko‘r”
maqoli. Ushbu maqol “O‘zbek tilining 
paremiologik lug‘ati” da quyidagicha izohlangan: “
Kelin ota uyidan turmush quradigan 
uyga kelmasidan ilgari uning husnu jamolini, fe’l-atvorini, olib kelgan sepini 
yoymasidan ilgari uning molini maqtama”
, demoqchi bo‘lingan. Bu maqolni majozan 
“
Hali bo‘lmagan, amalga oshmagan, natijasi chiqmagan, noma’lum ish ustidan 
maqtanib yurma. Bu ish oldin bo‘lsin, ana undan keyin maqtasang arziydi”
, degan 
ma’noda qo‘llaydilar. Variantlari: 
“Kelinni kelganda ko‘rganda ko‘r, go‘shangaga 
kirganda ko‘r”;
“Kelinni kelganda ko‘rganda ko‘r, sochbog‘ini solganda ko‘r”
(Sochbog‘ - ayollar sochlariga osib yuradigan bezakdor bog‘ich, uni “Sochpopuk”, 
“Zarkokil” ham deydilar); “Ko‘likni kelganda ko‘r, dumini suzganda ko‘r” (Ko‘lik – 
ulov, yuk ortiladigan ulov.
O‘tmishda sotiladigan otni bozorga solganda uning dumini 
o‘z qili bilan o‘rtasidan bog‘lab qo‘yardilar. Bu uning sotilishiga belgi bo‘lardi. Ana 
shuni “dumini suzmoq derdilar”. “Mahallada duv-duv gap” kinosida ushbu maqol 
Oyposhshaxon tomonidan quyidagi tarzda bayon etilgan: 
Oyposhsha: 
Haay-haay o‘lan, Joon o‘lan, O‘lan ko‘pdur yor-yoree, Esonmisiz? 
Voy, buncha ham chevar bo‘lmasangiz. To‘rttani qoplabsiz chog‘i. 
Halima: Vooy, Eson-omon yuribsizmi, qo‘shnijon. To‘rtta emas, beshta 
qo‘shnijon. 
Oyposhsha: 
Aaa, haa.