ҚИРҚ олтинчи илмий-амалий конференцияси материаллари

“
Onaning ko‘ngli bolada, bolaning ko‘ngli dalada”
. 
Ya’niki, o‘g‘li 
Moskvadan, “Injenerlik, binokor injenerlik diplomi” ni olib kelishi bilanoq, o‘zining 
ko‘z ostiga olib qo‘ygan qizini el-u xalq oldida to‘y-tomosha qilib olishni ko‘ngliga 
tugib qo‘ygandi. Orzu-havaslari uning quyidagi gaplarida ham o‘z isbotini topadi. 
Mehrixon: To‘y qilarman, orzu havas ko‘rarman deb o‘ylagan edim. Nahotki shu 
niyatda o‘g‘il o‘stirgan bo‘lsam…. 
“Onaning ko‘ngli bolada, bolani ko‘ngli dalada”
ma’nosi “O‘zbek tilining paremiologik lug‘ati” da quyidagicha izohlangan: 
“Onaning 
ko‘ngli bolada, bolaning ko‘ngli dalada”.
Var: 
“Bolasi ko‘cha kezar, onasi bag‘rin 
ezar”, “Daladagilar yog‘ ichar, uydagilar qon ichar”
. Odatda o‘g‘il-qizini to‘y-
ziyofatga, biror tomosha joyga yoki safarga yuborgan ota-ona ular hadeganda 
kelavermasa, hayallab qolsa, vaqt bemahal bo‘lganda ham qaytavermasa xavotirga 
tushadi. Uydan chiqib ketgan bolalarning esa parvoyi falak. 
Tilshunoslikda maqol va matallarni ma’no tomonidan chegaralash maqsadga 
muvofiqdir, chunki berilayotgan xabarni ifodalash xarakteriga ko‘ra farq qiladi. Matal 
nutqda axborot berish vositasi bo‘lsa, maqol shu axborotni jonli timsollarda yetkazish, 
uni dalillash, isbotlash vositasi sifatida qo‘llanadi. Lekin ular orasiga Xitoy devorini 

---

~ 221 ~ 
o‘rnatmoq mumkin emas. To‘g‘ri ma’noda qo‘llangan matallar vaqt o‘tishi bilan 
idiomalashish natijasida maqolga aylanadi. Olim B.Soatovning “ayrim matallar davrlar 
o‘tishi bilan maqolga aylanadi” degan qarashi fikrimizga asos bo‘la oladi. 
“Odam taftini 
odam ko‘taradi” matali “Odam-odamning ko‘zgusi”, “Odam odamning dardini olar”
, 
“Odam zahrini odam olar”
maqollari bilan sinonimik uyani hosil qiladi. 
Misol:
Mehrixon: Nafasim qaytib dunyo tor bo‘lib ketyabdi. Hmmm meni bunday bolam yo‘q. 
Bergan sutimga rozimasman. Hmm. Xotin obti. Qayoqqa oborsa oboraversin. Haaa. 
Qayoqqa. Qaqa qizim (Azizaga) Aziza: Sizga dardisar bo‘lmay. Qayg‘ungiz oshib 
toshib ketdi. Mehrixon: Unaqa demang qizim
.