Iqtisodiyoti

 

---

44 
Qishloq xo‘jaligida soliqqa tortish va to‘lash mexanizmini 
soddalashtirish bo‘yicha islohotlar. 
Soliqqa tortish va soliq to‘lash mexanizmini soddalashtirish 
maqsadida Respublika Prezidentining farmoni bilan, fermer xo‘jaliklari 
tomonidan to‘lanadigan to‘qqizta soliq turi o‘rniga 1999-yilning 1-
yanvaridan boshlab qishloq xo‘jaligi korxonalari uchun yagona yer 
solig‘i joriy qilingan bo‘lib, u har tomonlama qulaylikka ega. Shungacha 
bo‘lgan muddatda qishloq xo‘jalik korxonalari ko‘pgina turdagi 
soliqlarni to‘laganlar. Yagona yer solig‘ining joriy etilishi ushbu soliqni 
hisoblash va to‘lashni ancha soddalashtirdi. Bundan tashqari yagona yer 
solig‘ini hisoblashda korxonaga ajratib berilgan yer uchastkasining ball 
boniteti, qanday turdagi ekinlar ekilganligi, tuman markazidan uzoq-
yaqinligi, sug‘orishtizimlari bilan ta’minlanganligini inobatga oluvchi 
tuzatish koeffitsiyentlari qo‘llaniladi. Bu ijtimoiy adolatni ta’minlovchi 
soliq turi hisoblanadi, ya’ni unumdor tuproqqa egalik qiluvchi, qiymati 
qimmatroq mahsulotlar yetishtiruvchi, tuman markaziga yaqinroq, suv 
bilan yaxshi ta’minlangan xo‘jaliklar ko‘proq soliq to‘laydi va aksincha. 
2019-yil 
9-dekabrdagi 
“2020-yil 
uchun 
O‘zbekiston 
Respublikasining davlat budjeti to‘g‘risida”gi Qonunga ko‘ra yagona 
yer solig‘ining nomlanishi yer solig‘i shaklida o‘zgartirildi, lekin uni 
hisoblash va to‘lash tartiblari o‘zgarmagan. 
O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligida qishloq xo‘jaligi 
sohasida bir qator soliq va bojxona imtiyozlari qo‘llaniladi: 
-
yangidan tashkil etilgan paxta, g‘alla, sabzavot, poliz, kartoshka 
va boshqa mahsulotlar ishlab chiqaruvchi fermer xo‘jaliklari 2 yil 
muddatga, bog‘dorchilik va uzumchilikka ixtisoslashgan fermer 
xo‘jaliklari 5 yil muddatga yagona yer solig‘i to‘lashdan ozod etilgan; 
-
fermer loyiha asosida o‘z hisobidan o‘zlashtirgan yer uchun 5 yil 
davomida yagona yer solig‘i to‘lashdan ozod qilindi; 
-
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006-yil 17-martdagi
304-sonli qaroriga asosan chet el texnikalari olib kelishda qo‘shilgan 
qiymat solig‘i va bojxona to‘lovlari hamda chet el texnikalari uchun 
ehtiyot qismlar olib kelishda qo‘shilgan qiymat solig‘idan ozod etilgan; 
-
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006-yil 25-martdagi
308-sonli qaroriga muvofiq chet ellardan chorva mollari olib kelishda 
qo‘shimcha qiymat solig‘i to‘lovlaridan ozod etilgan. 
2021-yil 1-yanvardan boshlab jismoniy va yuridik\ shaxslar uchun 
yer solig‘ini hisoblash va to‘lash tartibi, shuningdek, qishloq xo‘jaligiga 
mo‘ljallangan yerlar bo‘yicha qishloq xo‘jaligi ekinzorlarining normativ 

---

45 
qiymatiga nisbatan belgilangan 0,95 foiz soliq stavkasi saqlab qolingan. 
Bunda meva-sabzavotchilik qishloq xo‘jaligi korxonalari uchun meva-
sabzavot mahsulotlari egallagan yerlar bo‘yicha, shuningdek, dehqon 
xo‘jaliklari uchun soliqni sug‘oriladigan va sug‘orilmaydigan qishloq 
xo‘jaligi yerlari uchun yer solig‘ining bazaviy stavkasi va yer 
uchastkasining sifat xarakteristikasini hisobga oladigan tuzatish 
koeffitsiyentlaridan kelib chiqib hisoblash tartibi bekor qilinmoqda. 
Ushbu toifadagi soliq to‘lovchilar qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan 
yerlar uchun belgilangani kabi soliq stavkasini belgilash bilan soliqni 
qishloq xo‘jaligi ekinzorlarining normativ qiymatidan kelib chiqib 
to‘lashga o‘tkazilmoqda.
2021-yilda suv resursidan foydalanganlik uchun soliqni hisoblash 
va to‘lash tartibi saqlab qolinmoqda. Soliq stavkalari 15 foizga, 
iqtisodiyotning alohida tarmoqlari uchun esa 30 foizga indeksatsiya 
qilinishini hisobga olgan holda Soliq kodeksida belgilanmoqda. Qishloq 
xo‘jalik yerlarini sug‘orish uchun foydalanilgan suv hajmi va baliqlarni 
o‘stirish, shu jumladan, dehqon xo‘jaliklari uchun yagona soliq stavkasi 
1 kub metr uchun 40 so‘m miqdorida belgilandi. Qishloq xo‘jaligida, 
shu jumladan, baliqchilik xo‘jaliklarida suvdan foydalanuvchilar uchun 
soliq bazasini aniqlash tartibi quyidagilarni nazarda tutgan holda 
o‘zgartirildi: 
• 
suvdan foydalanish va suv iste’moli sohasidagi vakolatli organ har 
yili quyidagilar tomonidan ishlatilishi kutilayotgan suv resurslari hajmi 
to‘g‘risida ma’lumotlar taqdim etadi; 
• 
joriy 
soliq davrining 10-dekabridan kechiktirmay 
qishloq 
xo‘jaligida, shu jumladan, baliqchilik xo‘jaligida suv resurslaridan 
foydalanuvchi yuridik shaxslarga soliq bazasini aniqlash uchun; 
• 
dehqon xo‘jaliklari bo‘yicha soliqni hisoblash uchun soliq 
organlariga suvdan foydalanish va suvni iste’mol qilish joyi bo‘yicha 
hisobot yilidan keyingi yilning 20-yanvaridan kechiktirmay. 
Sun’iy suv havzalarida baliq yetishtiruvchi baliqchilik xo‘jaliklari 
soliq bazasini tabiiy va sun’iy suv obyektlaridan olingan va ushbu suv 
obyektlariga qaytarib quyiladigan suv hajmi, bundan kollektor-drenaj 
tarmoqlariga qaytarib quyiladigan suv hajmi mustasno, o‘rtasidagi 
farqdan kelib chiqib aniqlaydilar. 
Qishloq xo‘jaligida, shu jumladan, baliq yetishtirishda suv 
resurslarini hisobga olish vositalari mavjud emasligi va foydalaniladigan 
suv resurslarining haqiqiy hajmini aniqlashning imkoni bo‘lmagan 
taqdirda, soliq bazasi suvdan foydalanish va suvni iste’mol qilish 

---

46 
sohasidagi vakolatli organ tomonidan tasdiqlangan suv resurslari 
iste’molining normativlariga ko‘ra aniqlanadi. Qishloq xo‘jaligi yerlarini 
sug‘orish va baliq yetishtirish, shu jumladan, dehqon xo‘jaliklarida suv 
o‘lchash uskunalari mavjud bo‘lganda, soliq stavkasiga 0,7 
kamaytiruvchi koeffitsiyentni hisobga olgan holda, suv o‘lchash 
uskunalari 
asosida 
aniqlanadigan, 
foydalanilgan 
suv 
hajmiga 
qo‘llaniladi.