"iqtisodiyot va menejment "

Narxlarni erkinlashtirish yo’llari:
1)
narxlarni birdaniga yoki “esankirata-digan” tarzda qo’yib yuborish;
2)
narxlar o’sishini sun’iy ravishda to’xtatib qo’uyish;
3)
narxlarni davlat tomonidan tartibga olish va nazorat qilishni ma`lum darajada 
saqlab qolish. 
Narxlarni asta - sekinlik bilan va bosqichma – bosqich erkinlashtirish. 
Bahoning iqtisodiy mazmunini uning funktsiyalari yaqqol ko’rsatib beradi. Baho 
nimaga tegishli bo`lishidan qat`iy nazar (tovar, xizmat, ish) beshta asosiy funktsiyani 
bajaradi: 
1.
Bozor muvozanatini ta`minlash funktsiyasi
. Bunda baho bozordagi talab va 
taklifning hajmi va tarkibiga ta`sir etish orqali ularni muvozanat holatiga keltiradi. 
2.
Hisob-kitob, o`lchov funktsiyasi.
Baho qiymatning puldagi ifodasi, chunki 
bajarilgan ish hajmi, foyda-zararning barchasi baho asosida hisob-kitob qilinadi. 
3.
Iqtisodiy regulyator funktsiyasi.
Baho bozor iqtisodiyotining asosiy 
vositalaridan biridir. Undagi o`zgarish bozor holatini bildiradi.
4.
Raqobat vositasi funktsiyasi.
Bozor iqtisodiyotini harakatga keltiruvchi kuch bu 
raqobatdir. Raqobatning asosiy ko`rinishlaridan biri bu baho vositasida 
bellashuvdir. Firmalar o`z raqiblarini yengish, ularni bozordan siqib chiqarish 
uchun bahoni o`zgartirib turadilar. 
5.
Ijtimoiy himoya funktsiyasi. 
Baho ayrim aholi toifalarini kambag’allikdan 
saqlash vazifasini o`taydi. Odatda aholining nochor va muhtoj qatlamlariga 
tovarlar arzonlashtirilgan baholarda sotiladi. Bular ijtimoiy dotatsiyalangan 
baholar bo`lib, ularni moliyaviy jihatdan davlat byudjeti yoki byudjetdaн tashqari 
mablag’lar ta`minlaydi. Dotatsiyalangan baholarni davlat belgilaydi. 
Baholar faqat iste`moldagina emas, balki ishlab chiqarishdagi o`zgarishlardan 
ham darak beradi. Bahoning boshqa muhim vazifasi – ishlab chiqaruvchilar va 
iste`molchilarni rag’batlantirishdir. Baho mexanizmi ishlab chiqarilayotgan mahsulot 

---

119 
miqdorini ko`paytirishnigina emas, balki ishlab chiqarishning eng tejamli usullarini 
ishlashni ham rag’batlantiradi. 
Narxlarning uchinchi vazifasi ikkinchisi bilan chambarchas bog’liq. Bu 
daromadlarnig taqsimlanishidir. Tovar ishlab chiqarish sharoitida xo`jalik faoliyati 
ishtirokchilari oladigan daromadlar ular o`z shaxsiy yoki ishlab chiqarish 
iste`mollarini ko`plab sotadigan yoki sotib oladigan tovarlar va xizmatlarning 
narxlariga bevosita bog’liq bo`ladi. Narxlarning to`rtinchi vazifasi alohida 
korxonalarga va xo`jalik sohalariga ishlab chiqarish omillarini taqsimlashdir.