"iqtisodiyot va menejment "

Q 

 Ds 

 Du 

 Div
 
Bunda: Q - korxonaning ishlab chiqarish quvvati; 
Ds - bir turdagi dastgohlar soni; 
Du - vaqt birligidagi bir dona dastgohning unumdorligi; 
Div - dastgohlarning ishlash vaqti.
Ayrim tarmoqlarning korxona va tsexlarida yig‘uv, quyuv, mebel', konserva 
ishlab chiqarish quvvati, maydon bo`yicha quyidagi formulaga asosan hisoblanadi: 
Q 

(М 

 М
n
) 

 (F 

 V
t
)
 
Bunda: M - korxonaning yoki tsexning ishlab chiqarish maydoni (kvm); 
M
n
- norma ish joyiga taalluqli ishlab chiqarish maydoni (kvm); 
F - ish joyining yillik rejali ish vaqti fondi (soat); 
V
t
- mahsulotning mehnat talabchanligi - texnologik vaqt (soatda). 

---

78 
Yil boshida belgilangan ishlab chiqarish quvvati - kirish quvvati, yil oxiridagisi 
esa chiqish quvvati deyiladi. O`rtacha yillik ishlab chiqarish quvvati quyidagi 
formula yordamida aniqlanadi: 
Q
o‘rt
 

 Q
k
 

 (Q
t
 

 P) 

 12 

 (Q
ch
 

 P) 

 12
 
Bunda: Q
k
- kirish (rejalashtirilayotgan yil boshidagi) quvvat; 
Q
t
- yil davomida ishga tushirilgan quvvat; 
Q
ch
- chiqish (yil oxiridagi) quvvat; 
P - rejalashtirilayotgan davrdagi ishlab chiqarish quvvatidan foydalanilmagan 
oylar soni; 
P - rejalashtirilayotgan davrda, ishga tushirilgan ishlab chiqarish quvvatidan 
foydalanilgan oylar soni. 
Asosiy fondlardan va ishlab chiqarish quvvatidan foydalanishni yaxshilash 
ijtimoiy ishlab chiqarishning samaradorligini oshirishga, kapital mablag‘ sarflamay 
qo`shimcha mahsulot ishlab chiqarishgа, mehnat unumdorligi va samaradorlik 
o`sishiga hamda mahsulot tannarxini kamaytirishga imkon yaratadi. Shuning uchun 
ham hozirgi sharoitda respublikada ulardan unumli foydalanishga katta e`tibor 
berilmoqda. 
Sanoat asosiy fondlari va ishlab chiqarish quvvatlari samaradorligini oshirishda 
korxonalarda texnologik uskunalarning ish smenasini ko`paytirish katta aqamiyatga 
egadir. Uskunalardan intensiv foydalanishni yaxshilash uchun korxonaning texnika 
va texnologiyasini takomillashtirish, mashinalarning ish tezligini oshirish, metall 
quyishga, kimyoviy jarayonlargа sarflanadigan vaqtni qisqartirish, shuningdek, 
kadrlar malakasining texnikaviy saviyasini oshirish, korxonalarni yiriklashtirish, 
ixtisoslashtirish va hamkorlik asosida mahsulot ishalb chiharishni tashkил etish zarur.