"iqtisodiyot va menejment "

6.6.
 
Korxona xodimlari-jamoalari orasidagi nizolarni boshqarish 
va bartaraf etish yo`llari. 
«
Nizo 
- bu o`zaro kelishmovchilik yoki qarama-qarshilik, dushmanlik, adovat 
orqasida tug’ilgan holat, munosabat, ixtilof, nifoq». Adovat, ixtilof, nifoq tufayli 
o`zaro janjallar sodir bo`ladi. Odamlar janjal haqida o`ylaganlarida dushmanlik, 
qo`rqitish, bosqinchilik, tortishuv kabi noxushliklarni nazarda tutishadi.
Boshqarish jarayonida nizo
– bu rahbar, ishchi va boshqa xodimlar o`rtasida 
muayyan masalalarni hal qilishda tomonlarning o`zaro bir echimga kela olmaganli 
tufayli vujudga keladigan vaziyatdir. 
Ishlab chiqarishdagi nizolar kishilar kayfiyatiga salbiy ta`sir qiladi va ularning 
ish qobiliyatini pasaytiradi, jamoadagi «ruhiy iqlim»ni yomonlashtiradi, kadrlar 
qo`nimsizligini ko`paytiradi. Shuning uchun bu masalalarga doimo e`tibor berib, 
mehnat jamoalarini boshqarish, kadrlar turg’unligini ta`minlovchi shartlardan biridir. 
Ishlab chiqarishda nizoli vaziyatlarning oldini olish uchun barcha imkoniyatlardan 
foydalanish lozim.

---

171 
Nizo qanday xarakterga ega va qay darajada katta bo`lmasin, barcha hollarda 
nizoning sabablari hamda uni vujudga keltirgan holatlar diqqat bilan tahlil qilinishi 
zarur. Rahbar har bir aniq vaziyatning tagiga adolat va ob`ektivlik bilan etishi, 
tegishli xulosalar chiqarishi kerak. Sotsiologik tadqiqotlarining ko`rsatishicha, «ruhiy 
iqlim» yaxshi hamda intizom ancha yuqori bo`lgan joyda faqat iqtisodiy 
ko`rsatkichlar yuksak emas, balki nizolar ham anchagina kam, xodimlarning o`z 
mehnatidan katta qoniqish olayotgani ko`zga tashlanib turadi. Xodimlar noroziligi 
yuksak talabchanlik va ishlab chiqarishning ba`zi jihatlarini yaxshilash, bu bilan 
mehnat unumdorligini oshirish istagining natijasi sifatida ijobiy sabablarga ham ega 
bo`lishi mumkin.
Ishlab chiqarishda nizoli vaziyatlar turli sabablarga ko`ra vujudga kelishi 
mumkin. Ulardan: mehnatni tashkil qilishdagi kamchiliklar; haq to`lashning 
takomillashtirilmaganligi; yomon mehnat sharoitlari; mehnat haqidagi qonunlarning 
buzilishi; rahbarlikning qoniqarsiz saviyasi; o`zaro munosabatlar madaniyatining past 
saviyasini ko`rsatish mumkin. 
Nizolarning asosan to`rt xili ko`p uchrab turadi (6.4-chizma). 
Ichki shaxsiy nizo bir kishining o`ziga bir-biriga zid topshiriqlar berilib, 
rahbarning pirovard talabi bir-biriga mos kelmay, bajaruvchi bunday holda nima 
qilishini bilmay xunob bo`lgan hollarda vujudga keladi.
Tadqiqotlar va kuzatishlar bunday vaziyatlar: ishchining o`z ishidan 
qoniqmaganligi, o`ziga va korxonaga ishonchsizlik, shuningdek, xodimda asabbuzar 
holatlarning tez-tez sodir bo`lib turishi natijasida vujudga kelishini ko`rsatadi.