Iqtisodiyot nazariyasi

Tadqiqot mavzusining o’rganilganlik darajasi. Soliq turlari va ularning bozor iqtisodiyotidagi roli va funksiyalari G’arb va Amerika iqtisodchilari tomonidan keng o’rganilgan. G’arb iqtisodchilarining nazariyalarining ko’pchiligi J. M. Keynsning konsepsiyasiga asoslanadi. Bu konsepsiyaga ko’ra soliqlar fiskal funksiyasidan tashqari iqtisodiyotni tartibga solish, rag’batlantirish va daromadlarni boshqarish vositasi funksiyalariga ega ekanligi, soliqning bu funksiyalari uni iqtisodiyotni tartibga solish va iqtisodiy barqaror o‘sishni ta’minlash vositasi sifatida ko’rsatilgan. Soliqlarni chuqur o`rganish va ularni shakllantirish maqsadida bir qator olimlar, xususan, A. Smit, D. Rikardo kabi mashhur tarixiy chet el iqtisodchilari, o’z davlatimizning professor iqtisodchilari A. O’lmasov, M. Sharifxo’jayevlar o’z asarlarida soliq tushunchasiga alohida to’xtalib o’tishgan, D. Chernik, R. Xusainov, A. Vahobov, A. Jo’rayev kabi olimlar tomonidan esa darsliklar, qo`llanmalar va ilmiy maqolalar yaratilgan. Lekin hozirgi kunga qadar Soliqning mutlaqo to’g’ri darajasi, iqtisodiy kriteriyasi aniqlanmagan. Sababi, uning mamlakatning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi ham iqtisodiy, ham ijtimoiy, ham siyosiy omillar bilan bevosita bog’liq va ular bilan birgalikda doimo o’zgarib turadi. Shu sababli yartilgan har qanday nazariya va konsepsiyalar soliqlarning barcha muammolarni to’la yechish, iqtisodiyotning barcha savollariga aniq javob va tavsiya berishga qodir emas. Quyida tayyorlangan tadqiqot mavzusi 2018 yilgi ma’lumotlar asosida tayyorlandi.