Iqtisodiy va

5. H ududning joylash ish iga k o ‘ra iqtisod iy geografik o ‘rni qulay va noqulay b o ‘lgan m am lakatlarni xaritaga qarab aniqlang, bu qulaylik va noqulayliklarning nim alarga b o g ‘liq ekanligini gapirib bering, bunda 0 ‘zb ek isto n n in g IG O ‘ xususiyatlarini aloh id a hisobga oling.

94

X BOB

AHOLI IJTIMOIY-IQTISODIY TARAQQIYOTNING ASOSIY HARAKATLANTIRUVCHI KUCHI

1. Aholi xaqida tushuncha.

Aholi deganda, ma'lum hududda (mamlakatda, m intaqa- da, jahonda) yashayotgan kishilar guruhiga aytiladi. U bar­ cha tarixiy davrlar mobaynida jam iyat taraqqiyotining asosi bo‘lib kelgan. Chunki u hamisha moddiy boyliklarni ishlab chiqargan, o ‘z iste’molida foydalangan va jamiyat taraqqiyo- tini amalga oshirib kelgan. 0 ‘z navbatida aholi (inson) tabiati- ning uzviy bir bo ‘lagi hamdir. Zero, u tabiat qo‘ynida paydo bo‘lib, o ‘sib-ulg‘ayib, hayotiy faoliyatini o ‘tashida doimo uning og‘ushida bo‘ladi, ehtiyoj uchun zarur bo‘lgan xom ashyolarni tabiatdan oladi, unga ta'sir qiladi va ana shu jara- yon orqali tabiatning jam iyat bilan o ‘zaro aloqadorligini ta'minlaydi.

Shuning bilan birga aholi, ayniqsa uning m ehnat yoshi- da b o ‘lgan faol qismi, turli ijtim oiy-siyosiy m unosabatlar- ning shakllanishi va rivojlanishida asosiy kuch ham dir. Jam iyat rivojlanishida m uhim vosita bo ‘lib hisoblanadigan ijtimoiy qonunlar ayni chog‘da insonlarning ob'yektiv fao­ liyati orqaligina harakat qiladi. Shu sababli aholi va m ehnat resurslari, ularning soni va dinamikasi, demografik va sotsi­ al tarkibi, xo‘jalik faoliyati va hududlararo joylashishi iq ti­ sodiy va ijtimoiy geografiyaning asosiy mavzulari qatoridan o ‘rin oladi.