Iqtisodiy va madaniy hayot

Ijtimoiy tuzum. Xorazm davlatining aholisi va ularning turli qatlamlari haqida Muhammad Bag’dodiyning kitobida ma’lumotlar beriladi:
1.Sayyidlar-payg’ambar avlodlari sanalib, xorazmshohlar ularni muborak nasab vakillari sifatida hurmat qilganlar hamda ularni hech narsaga muhtoj qilmaslikka intilganlar.
2.Imomlar va olimlar-davlat ishlarida bunday shaxslarning maslahatlari va ko’rsatmalariga amal qilingan. Ijtimoiy hayotda ularning mavqei ancha ustun bo’lgan.
3.Qozilar va hokimlar-qonunlar chiqarganlar, shariatning aholi ustidan nazoratini amalga oshirganlar.
4.Tasavvuf vakillari-islomda noortodoksal oqim vakillari bo’lib, faqirona hayot kechirganlar. Ular orasidan donishmandlar, mashoyixlar chiqqan va so’fiylarning aksariyati xalq tomonidan e’zozlangan. Hukmdorlar bunday shaxslarni hurmat qilganlar va ko’pincha ulardan duo tilagini so’raganlar.
5. Oqsoqollar-qishloq, kasaba, urug’-qabila boshliqlari.
6. Amaldorlar va sipohiylar.Xorazmshohlarning joylardagi noiblari qo’li ostidagi xizmatdagi shaxslar.
7. G’oziylar-islom dini uchun kurashuvchi kishilar.
Mamlakat mehnatkashlarining qatlami va shuningdek, martabalar o’rtasidagi farqlar somoniylar davlatidagi singari edi.
Xorazmshohlar davrida ham qoraxoniylar davridagidek mulklar iqta tariqasida in’om etilgan. Masalan, xorazmshoh Tekesh (1172-1200) Naso viloyatini To’g’onshoh g’uzga iqta tariqasida beradi. Yorliqda xorazmshohlar davridagi quyidagi ijtimoiy guruhlar tilga olinadi, mazkur hududda yashovchi ruhoniylar, g’oziylar, ulamo, davlatmandlar, hakimlar, sarkardalar, zamindorlarning To’g’onshoh g’uzga tobe bo’lishlari ta’kidlanadi. U shixna-qishloq va muzofot hokimi, mutasarruf-moliya va xiroj ishlari ma’murlari, mirob-suv taqsimoti bilan shug’ullanuvchi, Omil-xiroj yig’uvchi ekanligi ko’rsatiladi. Hujjatda barzgardan ortiqcha xiroj olish xoliq va xalq oldida nomaqbul hisoblanib, o’sha nohiyadagi ayollar nomusi, molu mulk va aholi hayoti muhofaza etilishi ta’kidlanadi.
O’RTA OSIYO XALQLARI HAYOTIDA YUZ BERGAN UYG’ONISH DAVRI. FAN VA MADANIYATNING YUKSAK RAVNAQI.