Iqtisodiy geografiya

bob. Jahon aholisi geografiyasi

1. 
   Aholining jamiyat taraqqiyotidagi ahamiyati, uning ayrim tarixiy davrlardagi soni va dinamikasi.
   

Aholi soni va tarkibi uning bajaradigan vazifalari bilan bog’liq holda baholanadi. Aholi avvalambor o’zidan ko’payadigan, o’zini takror barpo qiladigan biosotsial organizmdir. Aholi shu bilan birga jamiyatning asosiy ishlab chiqaruvchi kuchi va iste’molchisidir. Ana shu nuqtai nazardan aholi soni, tarkibi, o’sish sur’atlari, joylashishiga xos xususiyatlarni tahlil etish alohida ahamiyat kasb etadi.

Insoniyat tarixining katta davri davomida, ya’ni neolit davridan eramizning XIX asrigacha aholi soni va tarkibi an’anaviy deb ataluvchi tip ta’sirida takror barpo etilardi. Unga juda yuqori darajadagi (har 1000 kishiga nisbatan tug’ilganlar soni 40- 45 ni tashkil etdi) tug’ilish hamda yuqori darajadagi o’sish (30-35 promille) va past darajadagi tabiiy o’sish xos edi. Aholini takror barpo qilinishining ushbu tipi agrar iqtisodiyot va unga xos ijtimoiy munosabatlar bilan bevosita aloqador edi. Bunda ko’p bolali oilani tashkil qilishga intilish, ayniqsa xo’jalik ishlarida otaga ko’mak beruvchi o’g’illar bolalarning mavjudligiga va sonining ko’p bo’lishiga katta e’tibor qaratilardi. Ota ona oilada 3-4 farzandga ega bo’lmoqchi bo’lsa, unda ayol kamida mazkur miqdordagi ikki uch marta ko’p bola tug’ishi lozim edi, chunki o’lim, ayniqsa go’daklar va bolalar o’limining nihoyatda yuqoriligi tug’ilgan bolalarning yarmidan ko’pini o’zi bilan olib ketardi.
Yer shari aholisining dinamikasi to’g’risida ma’lumotlar quyidagi 2-jadvalda keltirilgan.