Iqtisodiy bilim asoslaridan

VI. O’quvchilar bilimini baholash.
Topshiriqni bajarish uchun qaysi atamalarga murojat qilasiz?
O’zingiz bilgan dehqon bozorida sotilayotgan biror qishloq xo’jalik mahsulotini tanlang. Bu mahsulot taklifga qanday omillar ta’sir qilishi mumkinligini va bu omillar ta’sirida taklif qanday o’zgarishini mumkin. Bu topshiriqda qaysi atamalar ishlatilgan va uning mazmunini ayting.VII. Uyga vazifa:
Mavzuda ishlatilgan atamalardan “Boshqotirma” tuzing.
Foydalanish uchun matnlar.
Yangi mavzuni yoritishda o’quchilarga darslikning 80-betdagi “Taklif va taklif qonuni” mavzusida keltirilgan Farg’ona va Andijon bozor rastalaridagi guruchlar bilan tanishib chiqish topshiriladi. So’ng o’quvchilar diqqati mavzuning “Faollashtiruvchi savol va topshiriqlar” bandiga qaratiladi va unda keltirilgan savillar asosida mavzu yoritiladi. O’quvchilarga mulohaza uchun quyidaci savollar beriladi.
Andijon dehqon bozorida guruch narxi 2600 so’m. Farg’ona bozorida esa 2400 so’m ekan. Dehqonlar qaysi bozorga ko’proq guruch taklif qiladilar, ya’ni olib borib sotishni xohlaydilar? Nega?
O’quvchilardan turlicha fikrlar eshitiladi va mulohaza jarayonida har bir o’quvchi o’z bildirgan fikrini asoslashi talab etiladi. Fikrlar jamlanib, ushbu javobga olib kelinadi: “Andijon bozoriga olib borib sotadi. Chunki daromad ko’proq keladi. Daromad qancha ko’p bo’lsa, foyda ham shuncha ko’p bo’ladi, dehqonlar foyda ko’proq keladigan bozorlarga olib borib sotishdan manfaatdordirlar”.
Aniq bir javobga kelingandan keyin “ Bozorga xaridorlarning ma’lum vaqt davomida tovarni turli narxlarda sotish uchun olib kelish imkoniyatlari – tovarning taklifi deb yuritilishi va muayyan narxda taklif etilayotgan tovar miqdori- taklif miqdori deb yuritiladi’- deb ta’kidlab o’tiladi.

• 
  Bozorga taklif qilinayotgan tovar miqdori va narxi orasida qanday bog’lanish bor deb o’laysiz? Bu bog’lanishni bitta jumla orqali ifodalang?
  
• 
  Ushbu savolga o’quvchilar fikri eshitiladi va yuqoridagi javob bog’lanadi. Fikrlar yig’ilib, xulosa qilinadi.
  

Bozorda tovar taklifi miqdori bilan uning narxi orasidagi bog’lanish quyidagicha bo’ladi. Agar tovarning narxi qancha yuqori bo’ladi, agar tovarning narxi qancha past bo’lsa, bu tovarning bozordaci taklifi shuncha past bo’ladi. Bu qonuniyat taklif qonuni deb ataladi.

• 
  Shu o’rinda mulohaza uchun savol beriladi. Agar guruch narxi Farg’onada 2000 so’mga tushib ketsa-chi?
  

U holda dehqonlar Farg’ona bozoriga ko’proq guruch taklif etishadi.
Xulosa: Demak, tovar narxi qancha yuqori bo’lsa, tovarning taklifi shuncha ko’p bo’ladi. Agar tovar narxi qancha past bo’lsa, tovarning taklifi shuncha kam bo’ladi.

• 
  Nima sababdan ishlab chiqaruvchilar tovarning narxi oshganda, uni ko’proq ishlab chiqarib sotishga moyil bo’ladilar?
  

Tovarning narxi oshganda ishlab chiqaruvchilar foydasi ko’proq bo’ladi. Shu bois ishlab chiqaruvchilar uni yana ko’poq foyda olish maqsadida, ishlab chiqarishga qaratishadi va natijada bozorga ko’proq tovar taklif etiladi.
O’quvchilar diqqati 80-81-betdagi jadvallarga qaratiladi.
Aytaylik, bozorda sotuvchilardan qandaydir bir tovar narxi mos ravishda sotib olinishini o’quvchilar bilan birgalikda talab va taklif chizig’larini doskaga chiqib birin – ketin jadvallarni to’ldirishlar taklif etiladi.


8-sinf .