Iqtisodiy bilim asoslari 8

89
88
89
nuqtalari ham shunday topiladi). Bu nuqtalarning koordinata tekisligida o‘rinlarini 
belgilaymiz. Ularni tutashtirib, talab chizig‘ini hosil qilamiz. Xuddi shunga o‘xshash taklif 
chizig‘i ham quriladi. Agar bu grafiklar bitta koordinatalar tekisligida qurilsa, yon tomondagi 
shakl hosil bo‘ladi. Bu grafiklarning kesishish nuqtasi muvozanat nuqtadir. Bizning holda 
bu 
M
nuqtadan iborat. Bu nuqtaning birinchi koordinatasi (absissasi) muvozanat miqdorni, 
ikkinchi koordinatasi (ordinatasi) muvozanat narxni anglatadi. Bu holda tovarning bozor 
narxi, ya’ni muvozanat narxi 600 so‘mni, muvozanat miqdori esa 4 donani tashkil qiladi.
3. Talab va taklif funksiyalari yordamida muvozanat narxni aniqlash.
Talab va taklif funksiya ko‘rinishida ham berilishi mumkin. Aytaylik, bozorda tovarga 
bo‘lgan talab va uning taklifi 
q
D
=400–
p
va 
q
S
=2
p
+100 funksiyalar ko‘rinishida berilgan. 
Bu yerda, 
p
— tovar narxi (so‘mda); 
q
D
— tovarga bo‘lgan talab miqdori (ming donada); 
q
S
— tovar taklifi miqdori (ming donada). Tovarning muvozanat narxini va muvozanat 
miqdorini toping.
Mashqlar
1.
Quyida berilgan talab va taklif jadvallari asosida tovarning bozor narxini aniqlang.
Bozorda ushbu tovar narxi 1800 so‘m qilib qat’iy belgilansa, qanday holat yuzaga 
keladi? 1000 so‘m qilib belgilansa-chi?
2.
Quyida berilgan talab va taklif jadvallari asosida talab va taklif chiziqlarining
grafiklarini quring hamda tovarning bozor narxini aniqlang.
3.
Bozorda tovarga bo‘lgan talab: 
q
D
=–4
p
+800, taklif esa 
q
S
=
p
+100 funksiyalari bilan 
berilgan. Tovarning bozordagi muvozanat narxi va muvozanat miqdorini toping.
Tovar narxi (
p
),
so‘mda
Tovar narxi (
p
),
so‘mda
Tovarning taklifi 
miqdori (
q
S
), tonnada
Tovarning taklifi 
miqdori (
q
S
), tonnada
2200
1000
1800
1500
1400
2000
1000
2500
2000
600
1500
500
1000
400
500
300
Tovar narxi (
p
),
so‘mda
Tovar narxi (
p
),
so‘mda
Tovarga bo‘lgan 
talab miqdori (
q
D
), 
tonnada
Tovarga bo‘lgan 
talab miqdori (
q
D
), 
tonnada
2200
1000
1800
1500
1400
2000
1000
2500
0
100
500
200
1000
400
1500
600