Iqtisodiy bilim asoslari 8

q
p
0
Made in 
China
O‘zbekistonda
ishlab 
chiqarilgan
1000
10 20 30 40 50 60
2000
3000
4000
5000

---

85
84
85
TALAB VA TAKLIFNING O‘ZARO TA’SIRI
Tovarning bozor narxi qanday aniqlanadi? Bozor iqtisodiyoti sharoitida tovarning 
bozor narxi unga bo‘lgan talab va taklif miqdoriga qarab aniqlanadi.
Ma’lumki, biror tovarga bo‘lgan bozor talabi, bozordagi jami xaridorlarning 
umumlashgan fikri bo‘lib, tovarning narxi turlicha bo‘lganda uni xarid qilish xohishi va 
imkoniyatlarini ifodalar edi. Xuddi shunga o‘xshash, tovarning bozor taklifi, bozordagi 
jami sotuvchilarning umumlashgan fikri bo‘lib, tovarning narxi turlicha bo‘lganda tovarni 
bozorda sotish istagi va imkoniyatlarini ifodalar edi. Keling, har ikki tomon — xaridor 
va sotuvchilarning fikr va xohishlari qachon ustma-ust tushishini tahlil qilaylik. Aytaylik, 
guruchning bozordagi talab va taklifi quyidagi jadval orqali berilgan bo‘lsin. Bu jadval 
asosida talab va taklif chiziqlarini bitta koordinatalar tekisligida chizadigan bo‘lsak, quyidagi 
chizmaga ega bo‘lamiz. 
Alfred Marshall
(1842—1924)
XIX asrning eng buyuk iqtisod chilaridan biri. Talab va tak lifga 
asoslangan qiymat na zariyasining asoschisi. Uning «Siyosiy iqtisod 
ta mo yillari» darsligi dunyoda uzoq yil lar iqtisodiy ta’lim ning aso siy
manbayi bo‘lib kelgan.
4. Sut narxi 1200 so‘m bo‘lganda bozorcha bo‘yicha talab va taklif miqdorlari qanchani 
tashkil qiladi?
5. Agar sut narxi 1200 so‘m qilib qat’iy belgilansa, qanday vaziyat vujudga keladi? Qancha 
sut ortib qoladi?
6. Sut narxi 1100 so‘m bo‘lganda bozorchadagi talab va taklif miqdorini aniqlang.
7. Bu vaziyatda har ikkala tomon — sotuvchi va xaridorlarni ham qanoatlantiradigan narx 
sizningcha necha so‘m bo‘lishi kerak deb o‘ylaysiz?