Iqtisodiy bilim asoslari 8

OILA XARAJATLARI
Oilaning quyidagi turdagi xarajatlari bo‘lishi mumkin:
— oziq-ovqat mahsulotlari sotib olish; 
— kiyim-kechak va oyoq kiyimlari sotib 
olish;
— uy-joydan foydalanganlik uchun to‘-
lovlar;
— gaz, elektr energiyasi, ko‘mir, o‘tin va 
boshqa yonilg‘ilarni sotib olish;
— uy-ro‘zg‘or buyumlarini xarid qilish;
— uy-ro‘zg‘ordagi maishiy xizmatlar 
uchun to‘lovlar;
— shaxsiy ehtiyoj buyumlari va xizmatlar 
uchun xarajatlar;
— avtomobildan foydalanish xarajatlari;
— madaniy hordiq, sayohat va dam olish 
xarajatlari; 
Ish haqi
— korxona to monidan yollanib ishla yotgan xodimga bajarilgan ish uchun 
to‘lanadigan pul.
Ishbay ish haqi
— ish chiga tayyorlagan mahsulot miq doriga qarab to‘lana digan 
pul miqdori.
Vaqtbay ish haqi
— ishchiga ishlagan vaqti miqdoriga qarab to‘lana digan pul miqdori.
Oylik maosh
— ishchiga bir oy davomidagi mehnat faoliyati uchun qat’iy be l gilangan 
vaqtbay ish haqi miqdori.
Majburiy xara jatlar
 — 
kundalik tur mushda ularsiz yashab bo‘lmay digan birlam chi 
xara jatlar.
Erkin xarajatlar
 — 
qondirilishi birlamchi bo‘lmagan ehtiyojlar uchun xarajatlar.
Iste’mol savati
— 
bir kishi iste’moli uchun bir oyda sarf qilinadigan majburiy 
harajatlar miqdori.
1. Iste’molchi sifatida siz qaysi xislatlarga egasiz?
2. Iste’molchining xatti-harakatiga cheklanganlik muammosi qanday ta’sir etadi?
3. Iste’molchi daromadlari deganda nimani tushunasiz? Xarajatlari deganda-chi?
4. Iste’molchining qanday daromad manbalari bo‘lishi mumkin?
5. Ish haqini oylik maosh, ishbay, vaqtbay va aralash ko‘rinishida oladigan kasb egalarining 
har biriga uchtadan misol keltiring.
6. Oila xarajatlarini sanab bering. Ularni majburiy va erkin xarajatlarga ajrating.
7. O‘qituvchilarga qaysi turdagi ish haqi belgilanishi va uning miqdori qay tartibda 
hisoblanishini surishtirib biling.
8. 48- betda to‘ldirilgan oila budjeti namunasi asosida oila jami xarajatlarining necha foizini 
oziq-ovqatga ishlatayotganligini aniqlang. Bu ma’lumotlar asosida Engel qonunining 
to‘g‘riligini tekshiring.