Ipak texnologiyasi

S = L 0,0357 (25)

d_shd_c bо‘lganda ip plastinkalar orasida kо‘ndalang yо‘nalishda eziladi (deformatsiyalanadi). Bu kuch bilan ip normal bosimda devorlarga ta’sir qiladi

P_n= E₂S (26)

Bunda: - siqilishdagi nisbiy deformatsiya;

YE₂- siqish moduli (yoki ikkinchi tartibdagi mustahkamlik moduli)

Bu ifodani (12) tenglikdagi S о‘rniga qо‘yib, qо‘yidagi natijani olamiz.

P_n=0,0357 E₂ L (27)

Nihoyat, R_n ishqalanish kuchini almashtiramiz, u qо‘yidagiga teng bо‘ladi

P= R_n (28)

bunda: - ishqalanish kuchi koeffitsiyenti.

Bu tenglikdagi R_n о‘rniga uning kо‘rsatkichlarini qо‘yamiz (135) tenglikdan, kо‘yidagini olamiz.

P=0,0357  L E₂ (29)

Bundan kо‘rinib turibdiki, kо‘rilayotgan turda xom ipakni chiziqli zichligini nazoratlash va boshqarish natijasi uzatkich materialini ishqalanish koeffitsiyentiga, ezilish deformatsiyasiga, ezilish moduliga va nam suvda shishigan ipning uzatkich yuzasi bilan aloqada bо‘lgan uzunligiga bog‘liqdir.

Bu tur alohida hususiyatga ega bо‘lib, ular qо‘yidagilardir:

Uzatkich yuzasi bilan aloqadagi xom ipakni tо‘htovsiz о‘zgartiruvchi uchastkasi doimiy tezlik bilan harakatlanib chiqishi;

Ip uchastkasini aloqa davomiyligi va uzatkichda 100 dan va 1000 dan bir sekundda hisoblanishi;

Uzatkich bilan suvda shishgan va butunlay shakllanmagan aloqada bо‘ladi.

Uning uchun yuzasidan ortiqcha suv qavati (tо‘g‘rirog‘i, seritsinni suvdagi eritmasi) va bir tekis bо‘lmagan shishgan seritsinni yengil deformatsiyalashishi, shu bilan uni tashkil qiluvchi pilla ipining bir biriga nisbatan kо‘ndalang aralashuviga imkoniyati bosimga bog‘liq holda xarakterlaydi;

Davomiy bо‘lmaganinga qaramay, aloqa ipni о‘zaro datchikka yopishishi bilan о‘tadi.

Bundan kо‘rinadiki, tangensial ishqalanish kuchi va ipning chiziqli zichligi orasidagi bog‘liqlik mukammaldir. Yuklanish bilan bir qatorda ipni chiziqli zichligini funksiyasi hisoblanib, ularning о‘zaro aloqasida sezilarli о‘rin tutadi. Nazoratlash natijasida faqatgina ipni chiziqli zichligi ta’sir qilmasdan, balki uning nazorat apparati orqali о‘tish vaqtidagi fizik-kimyoviy tuzilishi, chirmov о‘lchami, qozondagi suvning harorati va boshqa kо‘rsatkichlar ta’sir qiladi. Bunda ishqalanish koeffitsiyenti, Morrf uslubi bilan о‘lchangan, xom ipakni chiziqli zichligi va chuvish sharoitiga bog‘liq holdagi natijasi qо‘yida kо‘rsatilgan ma’lumotda kо‘rinadi.

Texnologik jarayon kо‘rsatkichi Xom ipak ipini suvda

ishqalanish koeffitsenti

Chirmovsiz (nazorat)----------------------------------- 0,214

Chirmash:

Bir buramga ------------------------------------------- 0,198

1 sm ga ------------------------------------------------- 0,198

2 sm ga ------------------------------------------------- 0,219

4 sm ga ------------------------------------------------- 0,230

5 sm ga ------------------------------------------------- 0,230

12 sm ga ------------------------------------------------ 0,240

Qozondagi suv harorati, ^oC

26-27 --------------------------------------------------- 0,220

40 ------------------------------------------------------ 0,225

60 ------------------------------------------------------ 0,231

Bir о‘ramdagi chirmashdagi ishqalanish koeffitsiyentini kamayishi, nazorat variantiga solishtirganda, undagi qozondan chiqayotgan ipdagi suvni plyonka qavatini kesishi natijasida namlikni birdan kamayishi bilan tushuntiriladi.

Chirmash о‘lchamini va suv xaroratini oshishi bilan ishqalanish koeffitsiyenti о‘sadi, ishqalanish yuzasini kengayishi bilan silliqlik xisobiga kuchni oshishi va chuvish xaroratini yuqoriligi natijasida seritsinni yopishqoqligini kо‘tarilishi. Ipni chiziqli zichligi oshishi bilan ishqalanish koeffitsiyenti kamayadi.

CHо‘zilish turida ham tengensial ishqalanish kuchi va ipni chiziqli zichligi orasidagi bog‘liqlik funksional bо‘lmasdan, balki korrelyativdir faqatgina, ipning katta uzunligidagi tangensial ishqalanish kuchi kо‘rsatkichini о‘rtachasi va ipni chiziqli zichligiga bog‘liqligini funksional deb hisoblash mumkin. Bu shartlarda ular orasidagi korrelyatsiya koeffitsiyenti 0,94...0,96  0,04 tashkil etadi.

Xom ipak chiziqli zichligini berilgan ip bо‘lagidagi yо‘g‘onligini integral о‘zgarishini nazoratlash va boshqarish turi.

Xom ipakni chiziqli zichligini pillani chuvish jarayonida, xom ipakni chiziqli zichligini nazoratlash va boshqarish turida Farg‘ona pilla chuvish fabrikasi ishchisi E. Shits tomonidan asbob loyihalanadi. U uyani – ushlovchi (sterjen) va (solenoiddan) tashkil topgan. Chirmovdan kelayotgan ip val orqali uyada erkin aylantiriladi. Uning bir uchi solenoidga kirib, berilgan t vaqti–vaqtida undan energiya bilan ta’minlanadi. Chirmovdan chiqqan ip valni ma’lum burchakka egadi, sо‘ng о‘rashga boradi. Asbobni ishlashi quyidagiga asoslangan.

Agar diametri d_c bо‘lgan qо‘zg‘almas sterjenda d_x diametrdagi m ta ip shoxini о‘rasak, u holda berilgan ip bо‘lagi

L=d_cm (30)

Sterjen uzunlikka yetadi

L=md_x (31)

Bundan kо‘rinadiki, m doimiy bо‘lganda L kattalik faqat ip diametriga d_x bog‘liqdir.

Shunday holda, agar sterjen о‘q bо‘ylab uyada erkin aylanishi va joylashishi imkoniyatiga ega bо‘lsa, ipni о‘rashda sterjen uyadan ip diametriga va shoxlar soniga proporsional ravishda L kattalikka harakatlanadi.

Ip diametrini chiziqli zichlik orqali ifodalab teks, formula bо‘yicha yozamiz.

d_x=0,0357

Bunda - ip zichligi, teng 1,37 mg/mm³; T_x- о‘tayotgan ipni chiziqli zichligi, teks

d_x ifodani (18) tenglikka qо‘yib,

L= 0,0357 m (32) olamiz.

L va m ni sterjenga ipni (navivaniye) о‘rash davri t orqali ifodalab, sterjen diametri d_c va pilla chuvish tezligidan  kelib chiqqan holda fikrlaymiz. Ipni (navivaniye) о‘rash vaqti sterjen uzunligi L о‘ralayotgan ipni uzunligiga L va quyidagi turdagi chuvish tezligiga bog‘liqdir.

t= L/v

Bu tenglikdagi L о‘rniga (18) tenglikdagi ifodani qо‘ysak, olamiz

t=dcm/v (33)

m ni (18) tenglikdagi L va T_x orqali yozamiz

m=

olingan natijani (19) tenglikka qо‘yib, olamiz

t= (34)

 va  ularning 3,14 va 1,37 ga teng bо‘lgan sonlari bilan almashtmrsak va sonli kattaliklar bilan arifmetik kо‘paytirish xarakatini bajarib olamiz

t=103 (35)

Bu tenglikni T_x ga nisbatan yechib, olamiz

T_x= (36)

Shu yо‘sinda xom ipakni chiziqli zichligi, ipni о‘rash uzunligi kvadratiga va sterjen diametriga proporsional bо‘lib, btezlik kvadratiga va uzunlikdagi ipni о‘ralish (navivka) davriga teskari proporsionaldir.

Tenglikka kiruvchi d_c va t kattaligi doimiydir, v kattaligi esa charx perimetrini о‘zgarishi bilan oshib boradi, 7-8 soat davom etadigan smenada 2,5 % ga.

Agar bundan chetlab, v kattaligini doimiy deb hisoblasak, u holda

T = a l² (37)

bunda: a- proporsionallik koeffitsiyenti, tengdir.

bundan kо‘rinadiki, d_c,v va t doimiy bо‘lgandi, boshqariladigan kattalik t berilgan vaqt oralig‘ida faqat sterjen qadamiga bog‘liq bо‘ladi.

agar sterjenni о‘q bо‘ylab harakati yо‘liga chegaralovchi qо‘yilsa, u holda ular xom ipakni chiziqli zichligini о‘zgarishidagi ma’lumot beruvchi vazifasini bajaradi.

bu tur boshqalardan shunisi bilan farqlanadiki, bunda ipni yо‘g‘onligi tо‘g‘ri о‘lchanadi, bu holdagi о‘lchanayotgan yо‘g‘onlik va ipni chiziqli zichligi orasidagi bog‘liqlik chiziqli bо‘lmasdan, balki korrelyatsiondir.

bu uslubning yaxshi tomoni shundaki, kо‘rsatkichni boshqarishni о‘lchash natijasi texnologik jarayon kо‘rsatkichiga (suv haroratiga, bug‘lash davomiyligiga, chirmash о‘lchamiga, tortishishiga va boshqalarga) chuvish tezligidan tashqari.bog‘liq bо‘lmaydi.

Uzilishlarni bartaraf etish jarayonida hosil bo’luvchi pilla ipi notekisligini kamaytirish usullari

Pilla chuvishni asosiy maqsadlaridan biri, bui loji boricha katta uzunlikdagi xom-ipak ipini olish hisoblanadi. Idishdagi ip uzunligi (kalavada, g‘altakda, bobinada) ikki turda reglamentlanadi (chegaralanadi):

1. 
   smena ishi davomida
   
2. 
   standart (berilgan) kalava uzunligida.
   

Birinchi tur mexanik dastgohlarida va UzNIISHP sistemasidagi avtomatlarda ishlayotganda qо‘llaniladi. Ikkinchi tur esa, Yaponiya texnologiyasida ishlaganda kichik charxni qо‘llaganda undagi ipakni standart perimetrii (1,5m) kalavaga qayta о‘rashda ishlatiladi.

Idishga о‘ralgan ip, butun bо‘lishi kerak, faqtgina ikki uchi erkin holda bо‘lishiga yо‘l qо‘yiladi – pastki (boshlanuvchi) va yuqori (yakunlovchi). Shu sababli, agar pila chuvish jarayonida yoki xom ipak standart idishga qayta о‘ralganda ip uzilsa, u holda ip oxiri albatta bog‘lanishi shart, erkin turgan uchi esa 3 mm oshmasligi kerak.

Standart idishga qayta о‘rash jarayonida, doimo yuqori tezlikda о‘tkaziladi (347 betga qara) ip ingichka passajey uchun ham uziladi.

Pilla ipini chuvish jarayonida xom ipak unda hosil bо‘lgan nuqson natijasida uziladi, ular tutqin kо‘zchasiga, chirmovga va taxlagich va taxlagich kо‘zchasiga tushib, ularda tiqiladi vash u bilan ipni idishga berilishiga qarshili kо‘rsatadi. Bunda yig‘uvchi qurilma aylanishini davom ettiradi, ip tortiladi va uziladi (1.18-jadval).

18-jadval

Pilla chuvish jarayonida ba’zi sabablarga kо‘ra, xom ipak ipini uzilishi.

Sabablar	Uzilish soni (umumiy sondan %) uchastkaga tо‘g‘ri kelgan
	Chirmashgacha	Chirmashda	Taxlagichda
Dastaga yaxshi tozalanmagan pilla tashlanganda	26,3	-	-
Plenka yoki uning bо‘lakchalarini tutqich kо‘zchasiga, chirmashga yoki taxlagichga tushganda	24,9	0,3	-
Yaralishi va tiqilishi
ishgan	33,6	8,4	0,6
chi chiqqan sletov	1,9	0,8	-
Noma’lum sabablarga kо‘ra	3,2	-	-
Hammasi	89,9	9,5	0,6

Kо‘rsatilgan sabablarga ta’siri pilla chuvish tezligi oshishi bilan tezlashadi (1.19-jadval)

Pila chuvish dastgohida ipni uzilishini oldini olish maqsadida qurilma о‘rnatiladi, ular ipda, uzilish uchun sabab bо‘luvchi qandaydir nuqson paydo bо‘lganda, ipni uzilmasdan charxni tо‘htatadi. Bu holda charxni tо‘htash sababi qо‘lda bartaraf etiladi.

Ipni uzilishiga qarshi kurashish harakati, bu pila saralash sifatini yaxshilash ularni teks bug‘lash, silkitish jarayonida iplarini yaxshi tozalash hisoblanadi.

19-jadval.

Chuvish tezligiga 3,23 teks xom ipak uzilishini bog‘liqligi.

Pilla chvish tezligi, m/min	Xom ipak uzilishi, qozon.soat
	O’rtacha xatoligi bilan	O’rta kvadrat farqlanish	Variatsiya koeffitsiyenti
70	3,20,21	0,79	24
90	3,60,25	1,42	30
110	4,10,32	1,32	22
210	7,40,61	1,84	27

Mavzu: Xom-ipakni yig’ishtirish jarayoni nazariyasi. Xom ipakni 1 bosqichli va 2 bosqichli yig`ish

Reja:

1.Xom ipakni bir bosqichda kalavaga yig‘ish.

2. Xom ipakni ikki bosqichda kalavalarga yig‘ish