Ipak texnologiyasi

l- datchikning oraliq uzunligi; E₂-siqish moduli (yoki ikkinchi roddagi qayishqoqlik moduli; T- pilla ipining chiziqli zichligi, teks; n-dastadagi pillalar soni

- ipning zichligi, mg/mm³

Mavzu: Xom-ipak chiziqli zichligini nazorat qilish nazariy asoslari

Reja:
1. Xom ipak chiziqli zichligi bo`yicha notekislikni ta`minlash

2. Xom-ipak chо‘zilish bо‘yicha chiziqli zichligini nazoratlash va boshqarish turlari.

3. 
   Xom ipak uzilishini bartaraf qilish.
   
4. 
   Pilla chuvish jarayonida ba’zi sabablarga kо‘ra, xom ipak ipini uzilishi.
   

Tayanch so’z va iboralar: xom ipak noteksligi, cho’zilishi, uzilishi, taranglik kuchi, uzilishni bartaraf qilish, ipning ko’ndalang kesimi.
Bu tur farazlarga asoslangan bо‘lib, ipning yо‘g‘onligi, tortilishi va chо‘zilishi orasidagi bog‘liqlik Guk qonuniga bо‘ysunadi:

P= E F (13)

bunda : R – tortuvchi kuch (ipning tortilishi) ; - ip uzunligi ulishidagi nisbiy chо‘zilishi ; E – birinchi turdagi mustaxkamlik moduli ; F - ipning kо‘ndalang kesm yuzasi.

Ipning kо‘ndalang kesim yuzasi, uning chiziqli zichligi bilan nisbiy bog‘liq deb qabul qilinadi:

F= (14)

bunda : - ipning zichligi, g/sm³ ; T – ipning chiziqli zichligi, teks.

Lekin, bu bog‘liqlik korrelyativdir, bu chiziqli zichlikdagi ipning kundalang kesimi bir teks emas. Shu sababli xaqiqiy F formula (3) bо‘yicha hisobiydan taxminan 10% ga farqlanadi.

(3) tenglikdagi T о‘rniga T_k.n. n kо‘paytirmani almashtirsak ,bunda T_k.n. – pilla ipining chiziqli zichligi, n – dastadagi pillalar soni, va olingan natijani (2) tenglikka qо‘ysak ;

P = (15)
bu tenglikka mos xolda, agar pillalarni olamiz chuvish jarayonida , E, kattaliklari doimiy saqlansa, unda xom ipak chiziqli zichligini о‘zgarishni, uning о‘zgarishi bilan ipni tortilishi kuchiga о‘rtacha proporsional deb qabul qilishi mumkin. Agar ipni tortishishni doimiy ushlansa, ipning chiziqli zichligini о‘zgarishini uning nisbiy chо‘zilishiga teskari proporsional deb hisoblansa bо‘ladi. Belgilaymiz

A = (16)

- kattaligi doimiy bо‘lib, amalda A – doimiyligi yetarli bо‘ladi, agar E va kо‘rsatkichlari doimiy bо‘lsa.

Mustahkamlik moduli E kattaligi, pilla chuvilayotgan suvning xaroratiga, ipda qolayotgan seritsinni miqdoriga, xom-ipak ipi tuzilishiga kirayotgan pilla ipi uzunlik uchastkasiga bog‘liqdir. Amalda E kattaligini ,bug‘lash ip uchini topishiga, silkitish va pillani chivishga va eski va yangi pillalarni aralash xolda chuvish bir tekis ushlash tartibiga qattiq rioya qilgan xoda bir xil ushlash mumkin.

Dastgohni zapravka qilishda, nisbiy chо‘ziliish doimiy bо‘lishi uchun, ipni nazorat asbobi orqali о‘tkazib, unda berilgan uzunlikdagi ip bо‘lagi doimiy va berilgan chо‘zilishida sinaladi.

Amalda pilla chuvish tezligini 75-150 m/min qо‘llansa,  kо‘rsatkichi 0,1 to 0,2 s gacha о‘zgaradi. Bu vaqtda ipning chо‘zilishi, faqat mustahkam uzayishgacha о‘sib ulgiradi. Shu sababli, halqadagi ipning chо‘zilishi Guk qonuniga bо‘ysunadi, deb hisoblash mumkin. Har bir alohida vaqt birligida halqadagi L m uzunlikda uzunlashadi, ip to shkiv aylanasidan chiqib ketgunicha ipni chо‘zuvchi kuch, uning shu L uzunligiga tо‘g‘ri keladi. Bunda halqadagi ipning nisbiy chо‘zilishi faqatgina ikki yelkali shkiv aylana diametri farqiga bog‘liqdir



bunda: d₁ – kichik chiqqan aylana diametri, mm;

d₂ – katta chiqqan aylana diametri, mm.

Buni isbotlaymiz.

Kо‘rinib turibdiki, ip halqada v₁ tezlik bilan kirib, v₂ tezlik bilan halqadan chiqadi. Bu orqali, ip t vaqt ichida halqa orqali о‘tishi bilan