Iogan sebastyan bax ijodi



Download 0,75 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/21
Sana25.06.2021
Hajmi0,75 Mb.
#101522
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   21
Bog'liq
Bax haqida

yigirma  to'rtta

  dunyoviy 

kantatalarni  ham  muallifi.  Ular  ma‟lum  tadbir  yoki  toy  sharafi  uchun  yozilgan  bo„lib 

bayramona  tadbirlarda  ijro  etilgan.  Mazkur  kantatalarni  mavzusi  ko„pincha  antik 

mifologiyasidan  olingan  (“Feb  va  Pan  musobaqasi”  kantatasi  xalqchil  janrli  va  yuqori 

lirik janr musiqa o„rtadagi baxsni ko„taradi).

 

Kompozitor  shuningdek  maishiy  kantatalarni  ham  yaratgan  xususan,  “Kofeylik”, 



“Dexqonchilik”  kantatalarlar  shular  orasidan  joy  olgan.  Ba‟zan  komopzitor  dunyoviy 

kantatalarni  nomerlarni  cherkov  kantatalariga  alishtirib  o„tkazgan  (mashxur  si-minor 

messasi shular jumlasidan). 

Si-minor  messa,  ya‟ni  “Yuqori  messa”  ustida  kompozitor  besh  yil  davomida  ishlagan 

(1733-1738) asarning ikkita qismini u Fridrix Avgust Saksonlik rahnamosini va e‟tiborini 

qozonish  maqsadida,  saroyda  sakson  kurfyustri  lavozimida  tasdiqlanishi  uchun  yozgan. 

Messa  o„zining  kattaligi,  g„oyaviy  falsafiy  qarashlarini  chuqurligi  va  o„ta  emotsional 

ta‟sirchanligi  bilan  ajralib  turadi.  Muallif  katolik  xizmati  an‟analaridan  kelib  chiqqan 

janrga  murojaat  qilib  xristianlikning  dastlabki  bosqichida  qarorlashtirilgan  lotin  tilidagi 

diniy duolar asosida yaratilgan.

  

Messa  tarkibiy  besh  qismdan  iborat  bo„lib  har  bir  qismning  nomi  birinchi  duo  satrlari 



nomi bilan e‟tirof etilgan: 

1 qism-KYRIE ELEISON (“Xudo raxm  qil!”); 

2 qism-GLORIA (“Shon Sharaf”); 

3 qim-CREDO (“Itoat qilaman”);  

4 qism-SANCTUS yoki BENEDICTUS (“Iloh”, “Inoyat”);  

5 qism-AGNUS DEI (“Qurbonlik”). 

Biroq  o„zining  asarida  kompozito  an‟anaviy  besh  qismni  yanada  bo„limlarga  bo„lib 

ularning tarkibini  yigirma  to‟rtaga  yetkazdi.  Ularni ichida o‟n  beshta-xor,  monumental, 

to„liq  jarangli, bazan  tiniq va  mussafo;  6-ariya  va  3-duet  o„rin  olgan. Asarning  musiqiy 

dramaturgiyasi nomerlarni kontrast solishtirish asosida tuzilgan. 




Messa  va  unning  ayrim  nomerlarning  bahaybat  xajmi,  xususan  ijrochilar  tarkibini 

kattaligi  (katta  aralash  xor,  yakkaxonlar,  organ  va  orkestr),  badiiy  obrazlarni  chuqurligi 

va  murakkabligi  mazkur  asarni  an‟anaviy  cherkov  marosimidan  chiqib  bir  muncha 

murakkab  asarga  aylanishiga  asos  bo„ldi.  Shu  bois,  xizmat  tarkibida  messaning  faqat 

ayrim nomerlari ijro etilishi nazarda tutilgan. To„liq ko„rinishda faqat konsert sahnalarida 

ijro etiladi. 

Baxning ijodida genial ifodasini yana bir janr-passionlar (iztiroblar) o„rin olgan. Katolik 

cherkov  an‟analarida  yaratilgan  bu  janr  yorqin  ifodasini  nemis  protestan  xorallarida 

topdi. Iztiroblar yoki Passionalar-oratoriyani bir turidir. Ularda ham syujet mazmuni va 

harakat  o„rin  olgan.  Biroq,  qolgan  janrlardan  farqli  ularoq  ularning  markazida 

Yevangiliyada o„rin olgan syujetlar asos qilinib olinadi. Ular Iso Payg„ambarning iztirob 

uqubatlari  haqida  bayonnot  qilinadi.  “Matfeydan  iztiroblar”  da  kompozitor  ko„plab 

ijodkorlar  e‟tiborini  qozongan  badiiy  va  katta  ichki  ziddiyatga  to„la  bo„lgan  sahna 

lavhalarni asar asosiga oldi. 

Bax Matfey talqinidagi Yevangiliyaga murojaat qilib, unda Iso Payg„ambarning shogirdi 

tomonidan xiyonati, Iso  payg‟ambarning Gefsiman  bog„idagi  iltijosi, Golgofaga  chiqish 

sahnasi  o„rin  olgan.  Murakkab  badiiy  yechimni  amalga  oshirish  uchun  Bax  katta 

ijrochilar  tarkibiga  murojaat  qiladi  (ikkita  to‟rt  ovozli  xor,  vaqtinchali  uchinchi  xor, 

ikkita  orkestr,  ikkita  organ  va  yakkaxonlar:  xonanda  va  cholg„uchilar).  “Iztiroblar” 

mazmuni  murakkab  va  serqatlamli.  Bayonotchi  hikoyasiga  dramatik  jo„shqinlikka  to„la 

dramatik  harakat  va  ijrochilar  ovozlari  hamisha  bostirib  kirib  boradi.  Ba‟zan  bayonot 

tugab  lirik  nomsiz  yakkaxonlarning  chekinishlari  yaratilib  qahramon,  bayonotchining 

hissiyotining mujassamlangan emotsional aksi ifodasini topadi. 

Xorlar-asarning arxitektonik tayanchi o„rnida boshida, o„rtada va yakunda paydo bo„lib, 

yaxlitlikni  o„z  ichida  mujassam  etgan  holda  ba‟zan  erkin  dramatik  sahnalarni  namoyon 

qiladi.  

Leonid  Bernstayn  o„z  vaqtida  Baxning  ushbu  asari  haqida  quyidagi  satrlarni  qoldirgan: 

“Qaniydi  bu  asrni  mo‟jizaviy  qirralarini  ko„rsatish  imkoni  bo„lsa  edi!  Ular  cheksiz. 

Ularni ilg„ab tushunishga butun umrni baxshida etsangiz ham kam”. “Matfey iztiroblari” 

1729-yili  juma  kuni  avliyo  Foma  cherkovida  aprel  oyida  ilk  bor  namoyish  qilindi.  Bu 

asar  kompozitorning  tiriklik  davrid  ham  yana  bir  muddat  ijro  etilib  keyin  uzoq  vaqtga 

kompozitor va uning asarlari tinglovchilar xotirasidan unutilib ketdi. 

Aynan “Matfey iztiroblari” dan kompozitorni sahnaga qaytishi buyuk nemis kompozitor 

musiqasining  uyg„onib  tiklanishi  boshlangani  bejiz  bo„lmagan  albatta.  Uyg„onishga 

sabab  bo„lgan  ikki  katta  turtki  taniqli  va  mashhur  nemis  kompozitori  Feliks  Mendelson 

tomonidan kompozitor passionlarini yangi davrda, 100 yildan so„ng ijro etilishi 1829 yil 

martda  ijro  etilishi  muhim  sanaga  aylandi.  Bu  konsertlar  orqali  kompozitor  ijodiga 

uyg„ongan  qiziqish  butun  dunyo  bo„yicha  tarqalib  hozirgi  kunga  qadar  ulug„lanib 

kelmoqda. 


Download 0,75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   21




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish