Журнал «Интернаука»
№ 8 (231), 2022 г.
43
КӨЛІКТЕГІ ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚ ҮШІН ӘКІМШІЛІК ЖАУАПТЫЛЫҚ
Кобегенова Гульмира Жеделбаевна
Заң ғылымының магистрі, Yessenov University,
Қазақстан Республикасы, Ақтау
Әкімшілік жауапкершілік-бұл соңғысының
барлық белгілеріне тән және уәкілетті органның
немесе лауазымды адамның әкімшілік құқық
бұзушылық жасаған адамға әкімшілік жаза
қолдануынан көрінетін заңды жауапкершілік
түрі[1].
Әкімшілік
жауапкершілік
құқықтық
жауапкершіліктің барлық түрлеріне ортақ
кейбір
белгілермен сипатталады.
Бұл мемлекеттік мәжбүрлеу шарасы деп айту
керек, өйткені билікті жүзеге асыру мемлекеттік
органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдары
арқылы жүзеге асырылады.
Әкімшілік жауапкершілік-бұл құқық бұзушылық
жасаған адамға әкімшілік жазаны тиісті өкілеттіктерге
ие органның немесе лауазымды адамның
тағайындауынан көрінетін заңды жауапкершілік
түрі.
Әкімшілік жауапкершіліктің
келесі негізгі
белгілерін анықтауға болады:
1) жасалған
әкімшілік құқық бұзушылық
әкімшілік жауаптылыққа тартудың негізі болып
табылады;
2) оған тек жеке тұлғалар ғана емес (азаматтар,
лауазымды тұлғалар, жеке кәсіпкерлер және т. б.),
сондай-ақ заңды тұлғалар (кәсіпорындар, мекемелер,
ұйымдар) тартылады;
3) ол ресми жауапқа тартудан және кінәлілерге
әкімшілік жазалар қолданудан тұрады;
4) оны
мемлекеттік
биліктің
атқарушы
органдарының лауазымды адамдары, ұжымдық
органдар (кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі
комиссиялар, әкімшілік комиссиялар және т.б.),
сондай-ақ судьялар қолданады;
5) әкімшілік
жауаптылыққа тарту тәртібі
әкімшілік-процестік нормалармен реттелген.
Жол
қозғалысы
саласындағы
құқық
бұзушылықтар үшін әкімшілік жауапкершілік
қоғамдық өмірдің жол қозғалысы сияқты саласына
қатысты жалпы әкімшілік жауапкершіліктің ерекше
жағдайы
болып табылады, сондықтан «жол
қозғалысы саласындағы құқық бұзушылықтар үшін
әкімшілік жауапкершілік» түсінігінің өзін мына
жолмен қарау керек, «әкімшілік жауапкершілік»
жалпы ұғымының призмасы және «жол қозғалысы»
ұғымы.
"Жол жүрісі" ұғымы нормативті түрде
анықталған және Қазақстан Республикасының 2017
жылғы 17 сәуірдегі " Жол жүрісі туралы " Заңының
1-бабы 13) тармақшасына сәйкес «жол жүрісі»– бұл
«жолдар шегінде адамдар мен жүктердi көлiк
құралдары арқылы немесе оларсыз тасымалдау
процесінде туындайтын қоғамдық қатынастар
жиынтығы» [2]. Бұл ретте «жол» термині заңда
«көлiк құралдары мен жаяу жүргіншілердің жүруі
үшін жайластырылған немесе ыңғайластырылған
және пайдаланылатын жердің барлық бөлінген
жолағы не жасанды құрылыстың үстi және жол бiр
немесе бiрнеше жүру бөлiктерiн, сондай-ақ трамвай
жолдарын, тротуарларды, жол жиектерiн және олар
болған кезде бөлу жолақтарын қамтиды» деп
айқындалады.
Онда көлік құралының, сондай-ақ жүру
бөлігінің, тротуардың, жол жиегінің және бөлу
жолағының «жол» ұғымының құрамдас бөліктері
(элементтері) ретіндегі анықтамасы да қамтылады.
"тоқтап тұру", "жол жүрісіне қатысушы", "жүргізуші",
"жаяу
жүргінші", "жолаушы" ұғымдарының
нормативтік анықтамалары да "Жол жүрісі туралы"
ҚР Заңының 1-бабында қамтылған.
Осылайша,
жоғарыда
аталған
барлық
нормативтік тұжырымдамалардың жиынтығында ғана
оның нормативтік мағынасын анықтай отырып,
«жол жүрісі» сияқты күрделі және ауқымды
терминді жолдар шегінде адамдар мен жүктердi көлiк
құралдары арқылы немесе оларсыз тасымалдау
процесінде туындайтын қоғамдық қатынастар
жиынтығы деп түсінуге болады.
Әкімшілік жауапкершілік– бұл қоғамдық
өмірдің әртүрлі салаларында белгіленген мінез-құлық
ережелерін
бұзушыларға
мемлекеттік-құқықтық
ықпал ету шарасы. Мұндай жауапкершіліктің бір
түрі-жол қауіпсіздігі ережелерін бұзған адамдарға
әкімшілік жаза қолдану. ҚР Әкімшілік құқық
бұзушылық туралы Кодексінде көзделген
теріс
қылық жасағаны үшін мемлекеттік мәжбүрлеу
шараларының бір түрі ретінде әкімшілік
жауапкершілік ұғымын айқындайды. Қолданыстағы
кодекстің
30-тарауында
әрқайсысы
көлiк
құралдарын пайдалану қағидаларын
бұзғаны үшін
құқықтық жауапкершілігінің шарттары мен негіздерін
регламенттейтін, сондай-ақ жазаның түрі мен
мөлшерін
белгілейтін
баптардың
жиынтығы
қамтылған.
Әкімшілік құқық бұзушылық - бұл заңмен
белгіленген нормаларға қайшы келетін заңсыз әрекет.
Бұл тек әрекеттерде ғана емес, әрекетсіздікте де
көрінуі мүмкін.
Мұның бәрімен адамның мінез-құлқы табиғатта
ерікті болуы керек. Адам не істеп жатқанын білуі
керек, теріс нәтиженің басталуының сөзсіздігін
түсінуі керек. Әкімшілік ережелер мемлекеттік
тәртіпті, сондай-ақ қоғамдық тәртіпті сақтауға
бағытталған.
Әкімшілік құқық бұзушылықтар, олардың
мысалдары әр түрлі болуы мүмкін, жол ережелерін,
қоғамдық орындардағы мінез-құлық ережелерін,
сауда, балық аулау, аң аулау ережелерін, әскери
есепке алу ережелерін және т.б. бұзумен байланысты
болуы мүмкін. Жол жүрісі ережелерін бұзу және
жол-көлік
оқиғалары
көбінесе
бір-бірімен
байланысты. Шын мәнінде, жүргізушінің жол
Журнал «Интернаука»
№ 8 (231), 2022 г.
44
қозғалысының негізгі ережелерін бұзуы көбінесе
апаттың не себепті болғанына байланысты маңызды
рөл атқарады. Бұзушылықтар жылдамдықтан мас
күйінде көлік жүргізуге дейін өзгеруі мүмкін [3].
Осылайша, көшелер мен жолдар қаншалықты
жетілдірілсе де, жол қозғалысын ұйымдастыру мен
реттеудің техникалық құралдары, автокөлік, жол
қозғалысы саласындағы қоғамдық қатынастардың
қауіпсіздігі көбінесе қолданыстағы әкімшілік
заңнаманың тиімділігіне, жол қозғалысы ережелерін
қатаң сақтауға, полиция қызметкерлері
мен жол
қозғалысына
қатысушылардың
құқықтық
мәдениетінің деңгейіне байланысты.
Do'stlaringiz bilan baham: 
