Intellektual tizimlar

Muallif 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

5 

 

 

KIRISh. 

5521900  -  “Zamonaviy  axborot  kommunikatsion  texnologiyalari”  ta’lim 

yo‘nalishi  bo‘yicha    bakalavrlar  tayyorlash  o‘quv  rejasida  «Intellektual  tizimlar» 

fani maxsus fanlar tarkibiga kiritilgan.  

 

Dastur  O‘zbekiston  Respublikasi  Davlat  ta’lim  standarti  -  “5521900  - 

Zamonaviy  axborot  kommunikatsiya  texnologiyalari  yo‘nalishi  bo‘yicha  bakalavr 

tayyorlash  mazmuni  va  saviyasining  majburiy  minimumiga  bo‘lgan  talablar’ga 

muvofiq tuzilgan. 

 

«Intellektual  tizimlar»  fanini  o‘qitishdan  maqsad:  «Intellektual  tizimlar» 

haqida    umumiy  tushunchalar  berish,  ekspert  tizimlar  va  bilimlar  bazasidan 

foydalanish ko‘nikmalarini hosil qilish. 

 Intellektual  tizimlar  -  xisoblash  texnikasini  takomillashtiruvchilarning 

diqqat  e’tibori  yetuk  ekspert  tizimlarini  yaratishga  qaratilgan.  Bu  birinchidan, 

EXMda yoki shaxsiy kompyuterda (ShK) yechiladigan masalalar sinfini, EXMning 

mavjud  imkoniyatlarini  va  undan  foydalanuvchilar  ishtiyoqini  kengaytirish, 

ikkinchidan  ulardan  foydalana  bilish,  ShK  va  dasturlash  sohasiga  mansub 

bo‘lmagan 

shaxsiy 

kompyuterlardan 

foydalanuvchilar 

bilan 

aloqasini 

soddalashtirishdir. Yetuk ShKlar topshiriqlarni kiritish va ijodiy jarayonni amalga 

oshirish, haqiqiy (tabiiy) til so‘rovlarini qabul qilish, axborotni belgi, tasvir, signal 

ko‘rinishida qayta ishlash, ShKdagi bor bilimlarni yig‘ish imkoniyatiga ega. ShKda 

joylashtirilgan yetuk interfeys kompyuterlarining bir qismi bilangina tanish bo‘lgan 

insonlarni mashinada ishlashiga yordam beradi. Shuning uchun yetuk EHMlarning 

kelajagi porloqdir. 

Mamlakatimiz  iqtisodiyotini  yanada  erkinlashtirish  va  iqtisodiy  isloxotlarni 

chuqurlashtirish  borasida  ro‘y  berayotgan  o‘zgarishlar  ekspert  tizimlarini  ishlab 

chiqarish  va  iqtisodiyotning  boshqarishida  qo‘llashni  talab  etmoqda.  Bu  esa 

informatika va informatsion texnologiyalari yo‘nalishlari bo‘yicha tayyorlanayotgan 

kadrlarni  chiqarishda  intellektual  tizimlar  fanini  axamiyati  nihoyatda  yuqori 

ekanligini ko‘rsatmoqda. 

       Fanni  o‘qitishning  maqsadi  —  oxirgi  foydalanuvchiga  u  yoki  bu  masalani 

yechishda uning kasbi faoliyati doirasida malakali mutaxasis (ekspert)larning yillar 

davomida orttirgan bilimlaridan foydalanish uchun imkoniyat yaratishdan iborat.  

       Fanning asosiy vazifalari - intellektual tizimlar, sun’iy intellekt g‘oyalari va 

usullar, bilimlar, ma’lumotlar yig‘indisi va ular yordamidagi boshqaruv sistemalari 

hamda mantiqiy qidiruv, assotsiativ hisoblash amallari kabilarni o‘rgatishdir. 

---

6 

 

«Itellektual  tizimlar»  fanini  o‘rganishi  natijasida  talaba  yoki  malakasini 

oshiruvchi shahs  quyidagi bilim, malaka va ko‘nikmaga ega bo‘ladi: 

- bilimlar bazasining algoritmini yaratish; 

- zamonaviy kompyuterlarning imkoniyatlaridan foydalanib bazalar tuza olish; 

- yuqori darajadagi algoritmik tilda dasturlar tuza olish; 

- turli muhandislik masalalarini yecha olish; 

- tanlab olingan predmet soxa uchun intellektual tizim yarata bilish; 

- foydalanuchi uchun qulay interfeys tuza olish va boshqalar. 

Insonlarning  zamonaviy  kompyuterlarda  turli  masalalarni  yechishi 

(algoritmlash  va  dasturlash),  ulardan  zamonaviy  axborot  texnologiyalar  bo‘lgan 

INTERNET,  elektron  pochta,  kompyuter  tarmoqlari,  multemedia,  grafik 

dasturlarida ishlashi mumkin. Bundan tashkari INTERNET tizimi orqali turli fanlar 

bo‘yicha eng so‘nggi ma’lumotlarga ega bo‘lishi, fizika, kimyo kabi tabiiy fanlarda 

tajribalar natijalarini qayta ishlashda ShKdan oqilona foydalana olishi mumkin. 

Talabalarning «Itellektual tizimlar» fanini o‘zlashtirishlari uchun o‘qitishning 

ilg‘or  va  zamonaviy  usullaridan  foydalanish,  yangi  axborot  -  pedagogik 

texnologiyalarni tadbiq qilish muxim axamiyatga egadir.