Intellektual tizimlar

2. Fikrlashning teskari zanjiri.
Faraz qilaylik, avtomobil yurmay qoldi. Muammo nimada- yo akkumulyator o’tirib qolgan, yo startyor nosoz? Muammoni boshqa umumiyroq xolda qarab chiqamiz:ma’lum sababga ko’ra(avtomobil o’rnidan ko’zg’almay qoldi) sharoitni aniqlab olishimiz kerak, muammoga sabab nima? U oldingi bo’limdagi vazifadan shunisi bilan farq qiladiki, u yerda shartlar oldindan ma’lum edi, lekin natijalari noma’lum edi. Vazifaning yechimini oldindan aytish mumkin edi. Bu yerda xam yechim ma’lum va uning sababini topish kerak. FTZ prinsipi bo’yicha ishlovchi dasturiy vositalar oldindan ma’lum bo’lgan natijalarni qidirish uchun mo’ljallangan. Ma’lum shartga asoslangan, to’g’ri fikr zanjirini amalga oshiruvchi tizim mumkin mantiqiy natijalarni amalga oshiradi; teskari fikrlash zanjirini amalga oshiruvchi tizim esa, ma’lum natijalar bo’yicha ular uchun zarur bo’lgan sharoitlarni qidiradi.
3. Bilimlar bazasini ishlab chiqish: yechimlar daraxti.
Xammasidan oldin qaror qabul qilish uchun vazifani ekspert tizimi ishlab chiqadigan qilib ko’yamiz. Mos keluvchi vazifa uchun qaror qabul qilishda FTZ(fikrlashning teskari zanjri)dan foydalanish mumkin, yoki vazifa boshqacha bo’lishi mumkin, ya’ni boshqa vaziyatdan kelib chiqqan xolda: ishga kirishni xoxlagan odam katta firma direktori oldiga keldi. Direktor firmadagi umumiy axvol va mutaxassislarga firmaning talabi xaqida, uning tanlovi xaqidagi ma’lumotlar bilan tanishtiradi. Ishga kelayotgan odamning firmada qanday ish bilan shug’ullanishini xal etish direktor uchun muxim xisoblanadi.
Shu boisdan vazifada bo’lishi mumkin bo’lgan bir qancha variantlardan birini tanlash kerak, uning yechimi uchun FTZdan foydalanish mumkin. Xaqiqatda javob oldindan mavjud. Ish so’rab kelgan odam direktor oldida o’tirib bor kuchi bilan unda yaxshi taassurot qoldirishga xarakat kiladi. Agar bu odam direktorga ma’qul kelsa, unga mos keluvchi lavozimni tanlashi kerak. Direktor o’sha odamga, to’g’ri tanlovni amalga oshirish imkonini beruvchi javob oladigan savollar berishi zarur.

Ишлаб чиқариладиган тизимлар

Demak, vazifa ko’yildi. Endi uni ko’rgazmali tarzda taqdim etish lozim. O’xshash vazifalarni tasvirlash uchun odatda yechimlar daraxti deb nomlanuvchi diagrammalardan foydalaniladi. Yechimlar daraxti zaruriy aniqlik beradi va fikrlash yo’nalishini kuzatishga imkon beradi.

9.1-rasmda ishga kabul kilish misoli uchun yechimlar daraxti
keltirilgan. Ko’rinib turibdiki, diagramma tugun(vershina) deb nomlanuvchi aylana va to’g’riburchaklardan tashkil topgan. Xar bir tugun o’zining nomeriga ega.Tugunlarni birlashtiruvchi chiziqlar yoy va shoxlar deb ataladi.
Savollardan iborat aylanalar yechimlar tuguni deb nomlanadi.To’g’riburchaklar butun diagrammalardan iborat va mantiqiy yechimlarni anglatadi. Chiziqlar diagrammalar yo’nalishini ko’rsatadi. Ko’pchilik tugunlar ularni boshqa tugunlar bilan bog’lovchi bir nechta shoxlarga ega.