Intellektual tizimlar

O’z- o’zini tekshirish uchun nazorat savollari.
1. Predmetli bilimlar, boshqaruvchi bilimlar va namoyish
qilinuvchi bilimlarning vazifalarini tushuntiring?
2. Namoyish etish pog’onalari soni nechta bo’lishi mumkin?
3. Ishchi xotira nima?
4. Oddiy holda ishchi xotirada ma’lumotlar qanday bo’ladi?
5. Bilimlarga ruxsat berish muammosida qanday xolatlarni ko’rsatish mumkin?
6. Bog’liqlik (agregasiya) tushunchasini harakterlang.
7. Obyektlarda elementlar orasidagi bog’lanishni qanday tiplarga ajratish mumkin?
8. Taqqoslash amalining qanday shakllarini bilasiz?
9. Sintaktik taqqoslash holatini tasvirlang?
10. Semantik taqqoslash holatiga nima mos keladi?
11. Predmet soha muhimligini qanday parametrlar bilan harakterlash mumkin?
12. Ekspert tizimlarda masalalarni yechishda ishlatiladigan usullarni qanday qilib sinflashtirish mumkin?

9-MA’RUZA.

BILIMLARNI TAQDIM ETIShDA FIKRLAShNING TO’G’RI VA TESKARI ZANJIRLARI

Reja

1.Fikrlashning to’g’ri zanjiri ishlash mexanizmi

2. Fikrlashning teskari zanjiri ishlash mexanizmi.

3. Bilimlar bazasini ishlab chikish: yechimlar daraxti.

Tayanch iboralar: freym, slotlar, AKO-aloqalar, kvantor, namunalarni boshqarish, ishlab chiqiladigan qoida, turli shartlar ro’yxati, stek, inisializasiya belgisi, mantiqiy yechim.
1.Fikrlashning to’g’ri zanjiri mexanizmi
Turli xildagi modellar imkoniyatlarini o’ziga bog’lovchi namoyishlarni ishlab chiqishga intilish, fremli namoyishlarni paydo bo’lishiga olib keldi.
Freym (angl. Frame – karkas yoki rom) – bu ayrim standart holat yoki abstrakt ko’rinishlarni namoyish etishga asoslangan bilimlar strukturasidir.
Har bir freym bilan quyidagi ma’lumotlar bog’langan:
1. Freymdan qanday foydalanish haqida.
2. Freymni bajarishdan qanday natijalar kutish kerakligi.
3. Kutganingiz oqlanmasa nima qilish kerak.
Freymlarning yuqori bosqichlari fiksirlangan bo’ladi va o’zi bilan xuddi shu freym bilan tasvirlanish mohiyatini yoki haqiqiy xolatlarni namoyon qiladi. Quyi bosqichlar freymni chaqirganda ma’lumotlar bilan to’ldiriladigan slotlar bilan namoyish qilinadi. Slotlar – ayrim atributlarning to’ldirilmagan mazmunlaridir. Shuningdek, ko’rinishni yoki holatni namoyish qilishga yo’naltirilgan modellar ham freym deb ataladi.
Freym strukturasini quyidagi tasavvur qilish mumkin:
FREYM NOMI:
( 1-chi slot nomi: 1-chi slot mazmuni),
(2-chi slot nomi: 2-chi slot mazmuni),
…………………………………………
(N-chi slot nomi: N-chi slot mazmuni),
Odatda freym tizimlari kiritilgan freymni ma’lum bir holatga mos keltirib bo’lmaydigan xollar foydalaniladigan axborot qidiruv tarmog’i ko’rinishida namoyon bo’ladi, ya’ni slotlarga ushbu slot bilan bog’liq bo’lgan shartlarni qoniqtira oladiganlar biriktirilmasa.
Bunday xollarda tarmoq boshqa freymni qidirish va taklif etish uchun xizmat qiladi. Fremlar ma’lumotlar omborida saqlanadigan freym-namunalar yoki prototiplar va kelib tushayotgan ma’lumotlar asosida haqiqiy holatlarni ko’rsatish uchun yaratiladigan freym-ko’chirmalarga bo’linadi.
Freym modeli yetarlicha universal hisoblanadi, chunki u dunyo haqidagi turli xildagi bilimlarning hammasini quyidagilar orqali ko’rsatib berish imkonini beradi:
1. Obyektlar va tushunchalarni anglatib beruvchi freym-strukturalar (kiritma, garov, veksel).
2. Freym-rollar (menedjer, kassir, mijoz).
3. Freym-ssenariylar (inqiroz, yig’ilish, aksionerlar).
4. Freym-holatlar (avariya, qurilmaning ish rejimi) va boshqalar.
Freymlar nazariyasining muhim xossasi semantik tarmoqlar nazariyasidan o’zlashtirishi hisoblanadi va freymlarda hamda semantik tarmoqlarda ketma-ketlik AKO-aloqalarga (A-Kind-of-bu) bog’liq amalga oshadi. AKO sloti freymga aniq tartiblashmagan iyerarxiyaning yuqori bosqichini ko’rsatadi, ya’ni analogli slotlarning mazmunlari o’tkaziladi.

Freymlar tarmoqlari