Инсон психик тараққиётини тушунтиришга асосий назарий ёндашувлар Уразбаева Д. А

Инсон психик тараққиётини тушунтиришга асосий назарий ёндашувлар

Уразбаева Д.А

Психологик ривожланишнинг детерминантлар муаммолари

• Детерминантлар муаммоси дастлаб фалсафа фанида илгари сурилган. Психологик ривожланишни ҳаракатлантирувчи куч сифатида асосан икки омил: биологик (ички, табиий, генетик) ва ижтимоий (ташқи, маданий, атроф - муҳит) омиллар муҳим рол ўйнайди.
• Анъанавий тарзда ривожланишнинг табиий (наслий) ва муҳит (таълим – тарбия) таъсиридаги турлари ажратиб кўрсатилади.

Табиий ёндашув – нативизм – Ж.Ж. Руссо (1712 - 1778) номи билан боғлиқ. Унга кўра, ривожланишнинг табиий қонуниятлари мавжуд ва болаларга катталар томонидан таъсир кўрсатилса бас. Биологияда биогенетик дастурни кенгайтиришга қаратилган преформизм деб аталувчи биологик йўналиш мавжуд эди. Преформизмда инсон организмига “биологик матрёшка” сифатида қаралади. Яъни инсон организми кейинги авлодни дунёга келтирувчи механизм, шунинг учун, ҳеч қандай янгиланишлар ҳам, ўзгаришлар ҳам, эволюция ҳам содир бўлмайди. Психологияда нативист – преформистлар кўникма ва малакалар инсон организми тузилишига киради, хусусан, наслийлик – белгиловчи ва асосий фактордир.

• Табиий ёндашув – нативизм – Ж.Ж. Руссо (1712 - 1778) номи билан боғлиқ. Унга кўра, ривожланишнинг табиий қонуниятлари мавжуд ва болаларга катталар томонидан таъсир кўрсатилса бас. Биологияда биогенетик дастурни кенгайтиришга қаратилган преформизм деб аталувчи биологик йўналиш мавжуд эди. Преформизмда инсон организмига “биологик матрёшка” сифатида қаралади. Яъни инсон организми кейинги авлодни дунёга келтирувчи механизм, шунинг учун, ҳеч қандай янгиланишлар ҳам, ўзгаришлар ҳам, эволюция ҳам содир бўлмайди. Психологияда нативист – преформистлар кўникма ва малакалар инсон организми тузилишига киради, хусусан, наслийлик – белгиловчи ва асосий фактордир.

Инглиз файласуфи Дж. Локк (1632 – 1704) янги туғилган чақалоқни табула раса (тоза ёзув таҳтаси) га қиёслайди.

• Инглиз файласуфи Дж. Локк (1632 – 1704) янги туғилган чақалоқни табула раса (тоза ёзув таҳтаси) га қиёслайди.
• Биологияда давомий янгиланишлар пайдо бўлиш ва ривожланиш жараёнини эпигенез деб номлайдилар.
• Фалсафада ва психологияда бу йўналишларни эмпиризм ва сенсуализм деб номлаганлар.