Innovatsiya va intergatsiya

I QISM.
I BOB. UMUMIY PEDAGOGIKA
PEDAGOGIKA FANINING PREDM ETI VA BAHSI
Pedagogika nima? U nim a bilan shug‘ullanadi? N im alarni tadqiq 
qiladi, degan savollar pedagogika fanini o'rganishga kirishgan odam- 
ning aqlini band etadi. Pedagogikaga oid darslikiarda, qomuslarda 
pedagogikaning bahs tushunchasi turlicha, ayrim hollarda bir-biridan 
farqlanadigan darajada talqin qilinadi. Masalan, pedagogika - tarbiya 
haqidagi fan; pedagogika - o‘sib kelayotgan yosh avlodni tarbiyalash 
haqidagi fan; pedagogika - umuman insonni tarbiyalash haqidagi fan 
va hokazo.
Bu ta’riflardan voz kechmagan holda ta’lim-tarbiya m uassasalarida 
shunga mutasaddi shaxslar tom onidan amalga oshiriladigan tarbiyaviy 
faolivatni pedagogikaning bahsi deb qabul qilish maqsadga muvofiqdir.
Pedagogika tarbiya haqidagi fan sifatida tarbiyaning mohiyatini 
tushunishni, uning qonuniyatiarini ochib berishni va shu orqali inson 
manfaatlari uchun tarbiya jarayoniga ta’sir etishni nazarda tutadi.
TARBIYANING IJTIM OIY HODISA EK ANLIG I
Tarbiya kishilik jam iyati ibtidosida paydo boigan va bashariyat 
m anfaatlari uchun xizm at qilib kelgan. Tarbiya avlodlar o‘rtasidagi 
aloqani ta’minlaydi. K attalar turm ush jarayonida orttirgan tajribalarini 
o'zidan keyingi avlodga o'rgatib borganlar. Kichik avlod esa o'z faoliyati 
davomida duch kelgan yangi-yangi m uam m olarning yechim ini topish 
barobarida bilim va ko‘nikm alarni egallab. oldingi avloddan meros 
qolgan bilim larni yana-da bovitib, o'zidan keyingi avlodga qoldiradi. 
Insoniyat tarixiy taraqqiyot mobaynida turli ijtimoiy bosqichlarni bosib 
o'tdi. Formatsivalarning o‘zgarishi natijasida ish va ishlab chiqarish
5

---

m unosabatlari taraqqiy etdi. Bu hoi tarbiya jarayonining takom illashib 
borishiga o'z ta'sirini o'tkazdi.
Jamiyat taraqqiyoti. m ehnat qurollarining takom illashishi natija­
sida keyingi avlodga meros qoldiriladigan tajribalar hajmi ham o'sib 
boraveradi. Agar ibtidoiy jam oa tuzum i boshlarida bolalar kattalar­
ning mehnati jarayonida bevosita ishtirok etish bilan m alaka, 
ko'nikm a va bilim larni egallab borgan bo'lsalar, keyinchalik ibtidoiy 
form atsiyalarning tabaqalanishi natijasida m ehnat turlari ham o'zgarib 
bordi. Ayrim bolalarni (qabila boshliqlarining, diniv m arosim larni 
boshqaradigan shaxslarning bolalarini) diniy m arosim larni ado etishga 
o'rgatish zarurivati tug'ildi. Shunday qilib, ibtidoiy jam oa tuzum idayoq 
bolalarni tabaqalashtirish airanasi paydo b oldi. Quldorlik davriga 
kelib, bu airana ko'zga yaqqol tashlandi. M asalan. qullarning bolalari 
og’ir ishlarni bajarishga o’rgatildi. Q uldorlarning bolalari esa qullar 
ustidan hukm ronlik qilishga tayyorlandi. Shu bois ularga saboq berish 
zarurivati tug'ildi. Bu esa o'qitishga m axsus. shu sohani biladigan 
odam larni jalb etishni taqozo qilganligi bois m aktab va o^qituvchilarga 
b o ig an ehtiyojni keltirib chiqardi. Ijtimoiy form atsiyalarning keyingi 
ravnaqi m aktablarni rivojlantirishga, jam iyat taraqqiyoti talabiga javob 
beradigan vangi-yangi o'quv yurtlarining barpo etilishiga olib keldi.