Innovat sion

INN OVATSIYALAR BO ZO RIG A KIRISHDA
M ARKETING M ODELINING AM ALIY Л Н А ТЬА И !
8 .1 . I n n o v a ts iy a b o z o r ig a k i r i s h d a
m a r k e ti n g m o d e lin in g tu z ilis h i
X o rij iy m a m la k a tla r d a in n o v a ts iy a la r d iffu z iy a s i s o h a s id a g i 
s o ‘n g g i n a s h r la r ta h lili sh u n i k o ‘rs a ta d ik i, in n o v a ts io n m a h s u lo tn in g
b o z o r g a k irib b o r is h id a ik k i x il y o n d a s h u v m a v ju d : in n o v a ts iy a la r 
d iffu z iy a s i k la s s ik n a z a riy a s i v a J e ffri M u r n a z a riy a s i y o k i « ja rlik »
n a z a riy a s i.
I n n o v a ts iy a la r d iffu z iy a s i n a z a riy a s i b o z o r d a y a n g i m a h s u lo tn i 
q a b u l q ilis h ja r a y o n in i y a n g i m a h s u lo t s o tilis h in i b o s h q a r a d ig a n v a
ilg a ri s u ra d ig a n , i s t e ’m o lc h ila r o ‘rta s id a g i u z o q m u d d a tli v a u z lu k -
siz k o m m u n ik a ts iy a la r ja r a y o n i s ifa tid a k o ‘rib c h iq a d i.
E .R o je rs n in g d if f u z iy a n a z a riy a s id a i s te ’m o lc h la m in g b e s h x il 
to ifa si a jra tib k o ‘rs a tila d i. U s h b u to if a la r o ‘rta s id a a d a b iy o tla r d a
te z - te z a y tib o ‘tila d ig a n ta q s im o t: 2 ,5 % — n o v a to rla r; 1 3 , 5 % - ilk
iz d o sh la r; 3 4 % — ilk k o ‘p c h ilik ; 3 4 % — k e c h k i k o ‘p c h ilik v a 1 6 % — 
k o n s e rv a to rla r - s ifa t ta q s im o ti b o ‘lib , h a r b ir m u a y y a n m a h s u lo t 
to ifa s i u c h u n b u q iy m a tla r d a n u y o k i b u t o m o n g a se z ila rli fa rq q ili-
sh i m u m k in .
Is ta lg a n in n o v a ts io n m a h s u lo tn in g b o z o r g a k irib b o ris h i b u m a h ­
s u lo t u la m i j a l b q ila d ig a n i s te ’m o lc h ila r tu r id a n b o s h la n ib , b u tu n
h a y o tiy lik d a v ri d a v o m id a b o s h q a is te ’m o lc h ila r tu ri to m o n o ‘z g a - 
rib b o ra d i. X a r id o r la r n in g h a r b ir tu ri o ‘rta c h a k v a d r a tik o g ‘is h la r g a
m o s k e la d i. S h u n d a y q ilib , ilk k o ‘p c h ilik v a k e c h k i k o ‘p c h ilik b itta
121

---

o ‘rta c h a k v a d ra tik o g ‘ish d o ira s id a , il k iz d o s h la r v a k o n s e r v a to rla r 
ik k ita o ‘rta c h a k v a d ra tik o g 'i s h d o ira s id a , y a n g i te x n o lo g iy a p a y d o
b o ‘lis h in in g e n g b o s h la n is h id a e s a (ta x in in a n m e ’y o rd a n u c h ta o ; r- 
ta c h a k v a d r a tik o g ‘ish d o ira s id a ) ta q sim la n a d i.
In n o v a ts iy a la rn i q a b u l q ilish h a y o tiy lik d a v rin in g m a n tig ‘i sh u n - 
g a a s o s la n a d ik i, te x n o lo g iy a is ta lg a n ja m iy a t to m o n id a n b o s q ic h - 
m a -b o s q ic h , u s h b u ja m iy a tn in g tu rli s e g m e n tla ri p s ix o lo g ik v a ijti- 
m o iy q iy o fa la rig a m u v o fiq q a b u l q ilin a d i. B u ja ra y o n n i u la rd a n h a r 
b iri a n iq b e lg ila n g a n g n ru h b ila n b o g ‘liq b o ‘lg an , a n iq c h e g a ra la n - 
g a n b o s q ic h la rg a e g a k o n tin im u m k o 'r in is h id a a k s e ttiris h m u m k in .
J e ffri M u rn in g y a n g i n a z a riy a s id a ilk b o z o r (n o v a to rla r v a ilk
iz d o s h la r) v a a s o s iy b o z o r (ilk k o ‘p c h ilik , k e c h k i k o ^ e h i l i k v a k o n ­
s e rv a to rla r) u la rn in g e h tiy o jla ri v a x o h is h -is ta k la ri b ir-b irid a n farq
q ila d ig a n v a u la r o ‘rta s id a h e c h q a n d a y k o m m u n ik a ts iy a b o ‘lm a g a n
x a r id o r la r b ila n ta v sifla n ish i n a z a r d a tu tila d i. M a n a sh u s a b a b d a n
firm a n in g ilk b o z o rd a g i m a rk e tin g u su li. a lb a tta , h u k m ro n lik q ilin a - 
d ig a n b o z o r d a q o ‘lla n a y o tg a n m a rk e tin g h a ra k a tla rid a n fa rq q ilis h i 
z a ru r. A g a r d a firm a o ‘z in in g m a rk e tin g s tra te g iy a s id a jid d iy o ‘zg a- 
ris h la m i a m a lg a o sh irm a sa , y a n g i m a h s u lo t s o tish n in g se z ila rli qis- 
q a rish i e h tim o li y u q o ri b o ‘la d i.
I n n o v a ts io n m a r k e tin g d a m a h s u lo t q im m a tin i y a r a t is h . M u- 
v o z a n a tla n g a n q a d riy a tla r tiz im i m e z o n la ri q a to rig a q u y id a g ila r ki- 
ra d i: te x n o lo g iy a la r, m a h s u lo tn in g o ‘zi, b o z o r v a k o m p a n iy a .
X a rid h a q id a g i q a ro rla rn i n o v a to rla r v a ilk iz d o s h la r q a b u l q ila d i­
g a n ilk b o z o r d a , Je ffri M u rn in g n a z a riy a s ig a k o ‘ra , a so s iy q a d riy a t 
m e z o n la ri te x n o lo g iy a v a m a h s u lo tn in g o ‘zi h iso b la n a d i. Q a ro rla r 
ilk k o ‘p c h ilik , k e c h k i k o ‘p c h ilik v a k o n s e rv a to rla r to m o n id a n q a b u l 
q ilin a d ig a n a s o s iy b o z o rd a b irin c h i o ‘rin g a b o z o rd a g i y e ta k c h ilik , 
k o m p a n iy a n u fu z i v a b a rq a ro rlik c h iq ib o la d i. B u n u q ta y i n a z a rd a n
ilk b o z o rd a n a s o s iy b o z o rg a o ‘tis h m a h s u lo tg a y o ‘n a lg a n lik d a n bo - 
z o rg a y o ‘n a lg a n lik k a o ‘tis h n i ifo d a la y d i.
122
__________________________ ___________

---

K la s s ik m a rk e tin g n u q ta y i n a z a r id a n d iffe re n s ia ts iy a m a h s u lo t 
is h la b c h iq ish d a n b o s h l a n a d i , s h u n d a n k e y in n a rx b e lg ila s h , s o tu v - 
n i r a g ‘b a tla n tirish bo ‘ y i c h a c h o r a - ta d b ir la r v a re k la m a s tra te g iy a s i 
k a b i fa o liy a t tu r la r in in g g a li k e la d i. « A fs u s k i, s h u p a y td a n b o s h la b , 
m a rk e to lo g la r m a h s u l o t g a q iz iq is h n i y o ‘q o ta d ila r: m a h s u lo t is h la b
c h iq ilg a n d a n s o 'n g u n g a n a r x b e lg ila n ib , s o tu v n i r a g 'b a t l a n t i r i s h
b o ‘y ie h a c h o r a - ta d b ir la r o ‘tk a z ilg a c h , m a rk e tin g o ‘z v a z if a la r in i 
b a ja r ib b o ‘ldi deb h is o b la n a d i . B ir o q a y n a n sh u p a y td a - m a h s u lo t 
i s t e ’m o lc h ila rg a s o t i s h u c h u n t a y y o r b o ‘lg a n v a q td a - d iffe re n s ia t- 
s iy a n in g ro li y a n a d a m u h i m a h a m iy a tg a e g a b o 'l a d i » 1. A y n a n sh u
p a y td a d if f e r e n s ia ts iy a ja r a y o n i n i b o s h q a r is h v a z if a s in i s o tu v c h ila r
o ‘z z im m a s ig a oladi.
R e k la m a , m a s a la n , d iq q a t - e ’tib o r n i u s h b u m a h s u lo tn in g k u c h li 
to m o n la ri n a m o y o n b o ‘la d ig a n v a , e h tim o l, m a q s a d li b o z o r x a r id o r - 
la rin in g k o ‘p c h ilig ig a e n g k a tta t a ’sir k o ‘r s a ta d ig a n s o h a la r g a q a- 
ra ta d i, m o s k elu v ch i m a h s u l o t n i d iffe re n s ia ts iy a la y d i.
U la r n in g b o z o rg a c h i q i s h i n e g iz id a m ijo z la m in g p s ix o g ra f ik su - 
ra tin i c h iz is h i n n o v a t s io n m a h s u lo t u c h u n m a rk e tin g d a s tu rin i q a n - 
d a y is h la b c h iq ish h a q i d a a n iq t a s a w u r b e ra d i.
T e x n o lo g iy a q a b u l q ilis h n in g b i r s e g m e n tid a n b o s h q a s ig a o 't i s h
m a r k e tin g b o ra s id a h a m , k o m m u n ik a ts iy a la r b o ra s id a h a m j u d a
m u ra k k a b , ch u n k i h a r s a f a r y a n g i s tr a te g iy a la m i e n d i-e n d i a m a ld a g i 
stra te g iy a la rg a k o ‘n i k i l g a n b ir p a y td a q a b u l q ilis h g a t o ‘g ‘ri k e la d i.
A s o s iy b o z o rg a c h i q i s h r e ja s i j a r l i k d a n o ‘tis h u c h u n q u y id a g i a lo - 
h id a d a s tu rla r ish la b c h i q i s h n i o ‘z ic h ig a o lis h i lo z im :
- in n o v a ts io n m a h s u l o t n in g y a g o n a id e n tifik a ts iy a la n g a n iq ti- 
s o d iy x a rid o rin i t a n l a s h ( b o z o m i s e g m e n tla s h ) ;
- in n o v a ts io n m a h s u l o t x a r id q ilis h n in g iq tis o d iy o q ib a tla ri y o k i 
h a l q ilu v c h i x a rid o m i l i n i a n iq la s h ;
- m a q s a d li x a r i d o r g a tu g a lla n g a n y e c h im t a k l i f e tis h ( t o i d i r i l g a n
to v a r) ;
1