Мавзу: Хаво транспорти таснифи, ютуқлари ва ривожлантириш муаммолари.
Режа:
1.Ҳаво транспорти техник жиҳозлари, бошқариш ишлари асослари.
2.Ҳаво транспортининг техник-иқтисодий хусусиятлари.
3.Ҳаво транспорти ривожлантириш муаммолари.
1.Хаво транспорти техник жиҳозлари, бошқариш ишлари асослари. Ҳаво транспорти техник жиҳозлари асосий элементларига учиш аппаратлари (самолёт ва вертолётлар), аэропортлар, самолёт таъмирлаш заводлари ва бошқалар киради.
Учиш аппкрталари хаво транспортининг актив бирлигидир. Улар уз вазифаларига кўра йўловчилар ташувчи, юк ташувчи, юк ва йўловчиларни бирга ташувчи, махсус ишларни бажарувчи (Масалан, кишлок хўжалигига хизмат килувчи, санитария, аэрофотоснимка), спорт ва ўқув-тренировка самолётлари ва вертолётлраига бўлинади.
Самолёт ва вертолётларнинг асосий техник ишлатиш кўрсатмаларига сиғим, юк кўтара олиш қобилияти, учиш тезлиги ва қўнмасдан уча олиш масофаси киради. Учиш мавсофалари, йўловчилар сиғими ва юк кўтара олишга караб, йўловчи ташувчи самолётлар магистрал ва махаллий ҳаво трассаларида учувчи самолётларга бўлинади.
Магистралл трассаларда ТУ-154 (158-164), ИЛ -62 (182-198), ЯК - 42 (120), ИЛ - 86 (350), Ан - 10 (85-100), ТУ-144 (120). Кресерлик тезлиги 900-2500 км/с, кунмасдан 30004000км га учади.
Маҳаллий трассаларда учувчи самолётлар.
Ан - 24 (50), Як-40 (24-30), Ан-2912) кресерлик тезлиги (185-500), қўнмасдан 5002000 кмга учади.
Вертолётлар.
Ка - 26 (6), МИ-1(3), МИ-1(6-8), МИ-6(80), МИ-8 (28), МИ (29) крейсерлик тезлиги (150 - 225), кунмасдан (225-620) кмга учади.
Максимал кўтарила олиш оғирликларига караб самолёт ва вертолётлар туртта синфга бўлинадилар. Самолёт 1 синф 50т ортиқ, 2-синф 20-50т гача, 3-синф 10-20т, 4-синф 2 т.гача. Аэропортлар хаво транспорти корхоналаридан бири бўлиб, йўловчилар, юк ва почта жўнатиш ва қабул қилиш хамда самолётларни учишга тайёрлаш ва учишни ташкил қилиш ишлари билан шуғулланади. Аэропортлар таркибида аэродром, шохбекат махсус мухандислик бино ва иншоотлари, хамда вертолётлар қўниш майдонлари бўлиши мумкин. Аэропортлар ўз вазифаси бўйича халқаро, МДХ ички магистрал трассаларида учувчи ва махаллий трассаларда учишга хизмат қилувчи аэропортларга бўлинади.
Йўловчилар оқими йиллик ҳажмига караб аэропортлар 5 синфга бўлинадилар. Етти мингдан ортиқ йўловчилар оқимига хизмат килувчи юқори синфли деб юритилади. Йилига 25 мингдан кичик бўлса синфга кирмайди.
Аэропортнинг энг мухим ва асосий қисми аэродромдир. Аэродром самолёт ва вертолётларнинг хавф-хатарсиз учиши ва қўниш учун йўлаклар (полосалар) хамда уларга техник хизмати кўрсатиш учун махсус тайёрланган ер бўлимларидир.
Аэродромлар таснифига кўра: мунтазам ишловчи, мавсумий, тезкор топширик бажарувчиларга бўлинади. Вазифаларига кўра бошлангич, оралиқ ва энг сўнгги аэродромларга бўлинади.
Фавкулотда холларда кўриш учун захирадаги аэродромларга бўлинади.
Аэродромлар учиш, техник хизмат кўрсатиш ва турар жой зоналаридан иборат бўлади.
Учиш зоналари ва жойлашиш аэродромининг самолётлар ўтқаза олиш қобилиятига, шамолнинг аэродром тумани нидаги аксарий йўналишга, майдон рельефи ва гидрогеологик шароитларига боғлиқдир. Самолёт ва вертолётлар учиш ва қўниш учун учиш зонасининг бир қисмидаги полосалар устига цемент ва асфальт-бетон копламалари ётқизилади, улар хар қандай об-хаво шароитида хам самолёт ва вертолётларнинг учиш ва кўнишини таъминлашга каратилган бўлиб, учиш ва қўниш “полоса”лари деб аталади. Аэродромлар турига караб бундай полосалар умумий узунлиги 600-2600 метр ва ундан хам ортиқ бўлади, кенглиги эса 25-8-метр ва ундан ортиқ бўлиши зарур. Учиш ва қўниш полосасидаги самолётларнинг қўниш жойларигача ёки перронларгача бўлган йўллар рулежка йўллари деб аталади. Улар кенглиги 10 - 25 метр атрофида бўлади.
Тунги соатларда ва мураккаб об-хаво шароитларида самолётлар мунтазам қатнаши учун аэродром худудидаги йўллар махсус электр чироқлари ва радио техника билан жиҳозланган бўлади.
Аэродром олди худуди ва унинг устидаги тахминан 50 кмлар атрофида хаво фазаси аэротория ёки аэропорт худуди деб аталади.
Ташкилий бошқариш таркиби “Ўзбекистон хаво йўллари” автокомпанияси бўлиб, Тошкентга жойлашган.
Do'stlaringiz bilan baham: |