4.Денгиз транспортининг ривожлантириш муаммолари. Кема бирлиги юк кўтара олиш қобилиятини ошириш хозирги давр кемасозлигидаги мураккаб муаммолардан биридир. Денгиз транспортида нефть ва нефть махсулотларини ташишининг кескин ўсиши, жумладан, Ўрта Шарқ мамлакатларидан Японияга, АКШ га ва Грабий Европага нефть катта миқдорларда ташилиши жаҳон кемасозлигини мисли кўрилмаган даражада ўстириб юборди.
Масалан Японияда 1966 йили 209 минг тонна юк кўтраувчи супер тоннерлар кўриб сувга туширилди. Собиқ Совет мамлакатидаги 105 минг тонна дедвейт юк кўтариш қобилиятига эга супертанкерлар қурилиб ишга туширилди. Буларни ишга туширишда портлар чукурлигини оширишни талаб килди.
ХХ аср иккинчи ярмида курук юклар ташишда хам денгиз кемаларини ихтисослаштириш билан, юкни тушириш вақти кескин қисқаради, кемалар айланиши тезлашади.
Денгиз транспортида харакат тезлигини оширишга алохида эътибор берилиши лозим. Кемалар харакат тезлигини оширишда хаво ёстиғи омилидан фойдаланиб, 118 кишилик “Комета” йўловчи кема соатига 32 тугун, 260 кишилик “ Вихрь” йўловчи кема соатига 35 тугунь тезлик билан корпус олди сувдан анча кўтарилиб сузади.
Денгиз кемалар юк кўтариши ошган сари, уларни ўлчамлари ортиб, бу портларни реконструкция қилиш янги техника муаммоларини келтириб чиқаради. Бу масала айрим хавзадаги умумдавлатлар қиладиган мураккаб муаммолардир.
Назорат учун саволлар. 1. Денгиз транспорти жиҳозларига нималар киради?
денгиз кема турлари, йўловчи кема турлари.
Катта тоннажли юк кутраувчи кема турлари ва уларни ривожланиши.
Кемалар туманларда ишлатилишига караб қандай бўлинади ва қандай новигациялар билан жиҳозланган?
Денгиз портлари жойлашиши, улар вазифаси ва турлари.
Хавзалар бўйича портлар жойлашиши.
Денгиз транспоорти афзаллиги, порт акваторияси, суппер танкерлар ташиш таннархи.
10.Кемалар қандай турларга бўлинади? Таянч иборалар 1. Тугун, 2. Танкерлар, 3. Новигация.
АДАБИЁТЛАР Б. А. Хаджаев. «Ягона транспорт системаси» Т., Ўқитувчи 1984 йил 216 бет.
И.Я.Аксенов. Единая транспортная система. М.,Высщая школа 1991 цил 384 ст