Infratuzilmasi kafedrasi transport infratuzilmasis

9-mavzu. O‘zbekiston Respublikasi transport-iqtisodiy rayonlar Reja:

1. 
   Zarafshon transport –iqtisodiy rayoni
   
2. 
   Quyi Amudaryo transport-iqtisodiy rayoni
   
3. 
   Janubiy–transport-iqtisodiy rayon 4. Mirzacho‘l transport-iqtisodiy mintaqasi
   

5. 
   Toshkent transport-iqtisodiy rayoni
   
6. 
   Farg‘ona transport-iqtisodiy
   

Ma’lumki, respublikaning turli qismlari tabiiy sharoiti, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi birbiridan keskin farq qiladi. Natijada, o‘z-o‘zidan geografik mehnat taqsimoti vujudga keladi, hududiy ishlab chiqarish majmualari shakllanadi. Bularning barchasiga bevosita mamlakat transport tarmoqlari sezilarli ta’sir ko‘rsatadi.
Iqtisodiy rayonlashtirish jarayonida hududlar geografik o‘rin, tarixiy rivojlanish xususiyatlari, tashqi va ichki iqtisodiy aloqalar, tabiiy resurslarning turi va mujassamlashuvi, ijtimoiy–iqtisodiy infratuzilma, ishlab chiqarish aloqalari, xo‘jalikning ixtisoslashuvi, uning kelajakda rivojlanish istiqbollari va boshqa jihatlar hisobga olinib, ma’lum hudud o‘ziga xos mintaqalar yoki iqtisodiy rayonlarga ajratiladi
Transportning tarixiy rivojlanishi va joylanishi o‘ziga xos transport-iqtisodiy rayonlarni vujudga keltirgan. Ular yo‘llar bilan ta’minlanganligi, yuk va yo‘lovchi tashish ko‘rsatkichlariga ko‘ra bir-biridan farqlanadi.
Yuqorida aytib o‘tilgan mintaqalarning o‘zaro farqlanish hususiyatlari ularning geografik o‘rni hamda mazkur mintaqalarning ijtimoiy – iqtisodiy rivojlanish yo‘nalishlaridir.
O‘zbekiston Respublikasi transport mintaqalarini (integral iqtisodiy rayonlar to‘riga mos holda) oltita transport–iqtisodiy rayonlarga ajratish mumkin. Bular
Farg‘ona (Andijon, Namangan Farg‘ona viloyatlari);
Quyi Amudaryo (Xorazm viloyati va Qoraqalpog‘iston Respublikasi);
Zarafshon (Buxoro, Navoiy va Samarqand viloyatlari );
Janubiy (Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlari );
Mirzacho‘l ( Jizzax hamda Sirdaryo );
Toshkent ( Toshkent viloyati hamda Toshkent shahrini o‘z ichiga oladi ).
Hozirgi O‘zbekiston iqtisodiy va ijtimoiy infratuzilmasisida ajratilgan asosiy rayonlar o‘zlarining maydoni, demografik va ishlab chiqarish aloqalari bo‘yicha bir–biridan farq qiladi. Ularda transport to‘ri, turi va tizimi ham bir xil emas (9, 17 -ilova, 1.6 jadval). Binobarin, bunday hududiy tafovutlarni o‘rganish transport infratuzilmasisining asosiy vazifalaridan biridir.
Respublikada avtomobil yo‘llarining jami uzunligi 83,1 ming km.dan ortiq. Shundan 84 foizga yaqini qattiq qoplamali yo‘llarni tashkil etadi.
Yo‘llarning uzunligi jihatidan Farg‘ona va Toshkent viloyatlari eng yuqori ko‘rsatkichga ega (1.2-jadval). Umumfoydalaniladigan avtomobil yo‘llarning umumiy uzunligi 43,3 ming km, jumladan 3,2 ming km xalqaro, 18,7 km davlat, 21,4 km. mahalliy ahamiyatga ega bo‘lgan yo‘llardir. Respublikada 1864 km. avtomobil yo‘llari birinchi toifaga kiradi.
Yuqorida keltirilgan ko‘rsatkichlar bo‘yicha hamda transport zichligi bo‘yicha respublikaning transport–iqtisodiy rayonlar ichida Toshkent hamda Farg‘ona mintaqalari boshqa mintaqalardan alohida ajralib turadi.
- jadval