"informatika va axborot texnologiyalari"

---

“INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI” 
FANINI O„QITISHDA KOMPYUTER TARMOQLARIDAN 
FOYDALANISH
Ma‟ruzachi: 
Algoritmlar va dasturlash texnologiyalari 
kafedrasi o‟qituvchisi 
Razzoqov Ilhom Davronovich 
1 

---

1 
• ―Informatika va AT‖ fanini o‗qitishda tarmoq 
texnologiyasidan foydalanish.
2 
• ―Informatika va AT‖ fanini o‗qitishda simsiz 
tarmoqdan foydalanish.
3
• ―Informatika va AT‖ fanini o‗qitishda Zoom – 
dasturidan foydalanish
4
• Kompyuterni masofadan boshqarish dasturlari 
2 

---

*
Hozirgi zamon yoshlariga ilm-fan asoslarini o‗rgatishda, 
o‗qitishning yangi pedagogik texnologiya yutuqlari asosida ―Kadrlar 
tayyorlash Milliy dasturi‖ va ―Ta‘lim to‗g‗risidagi Qonun‖ talablarini 
bajarish maqsadida ularga ta‘lim berish orqali zamon talablariga 
javob bera oladigan kadrlar etib tayyorlash ko‗zda tutilgan. 
*
Respublikamizga 1990 yildan boshlab kompyuter tarmoqlari, 
jumladan Internet tarmog‗i kirib keldi. Uning boshlang‗ich axborot 
uzatish tezligi 1200 – 2400 bit/s ni tashkil etib, faqat elektron pochta 
xizmati ishlab turgan. 1992 yildan boshlab, tarmoqning axborot 
uzatish tezligi oshib, mahalliy provayderlar ish boshlagan. 
*
Kompyuter tarmoqlari ulardagi kompyuterlar joylashuvi va 
bog‗lanish usuli bo‗yicha asosan lokal, mintaqaviy va global 
tarmoqlarga bo‗linadi. Lokal tarmog‗ida kompyuterlar bitta xona, 
yonma-yon xonalar, qavatlari yoki bir binolarda joylashgan bo‗lishi 
mumkin. Lokal hisoblash tarmog‗i uchun standartlar (tegishlicha 
Ethernet, Fact Ethernet, Token Ring, ARCNET va boshqalar) 2.5 
kmdan 6 km gacha bo‗lgan masofadagi kompyuter orasida aloqani 
ta‘minlaydi.
3 

---

Lokal tarmoqni boshqa har qanday tarmoqlardan farqi – uning yuqori 
tezlikda axborot almashinuvidir. Lekin bu birgina farq bo‗libgina qolmay, 
boshqa omillar ham muhim ahamiyatga ega. Axborot almashish tezligi 
(boshqacha aytganda, katta trafikligi). Tarmoqda qo‗llanilayotgan axborot 
almashinuvini boshqaruvchi mexanizm unumli bo‗lsa, u holda kompyuterlar 
axborot uzatish uchun ko‗p vaqt navbat kutib qolishi mumkin. Navbat 
kelganidan so‗ng katta tezlikda va bexato axborot uzatilsa ham, tarmoqdan 
foydalanuvchiga baribir tarmoq resurslaridan foydalanish uchun ma‘lum vaqt 
kutishga to‗g‗ri keladi. 
Lokal tarmoqning boshqa farq qiluvchi belgilari: 

axborotni katta tezlikda uzatish va yuqori tezlikda o‗tkazish imkoniyati; 

materialni uzatish davrida xatolik darajasini kamligi (yuqori sifatli aloqa 
kanallar) ya‘ni axborotning uzatishda mumkin bo‗lgan xatolik ehtimoli 10-
7-10-8 darajada bo‗lishi; 

axborot uzatishning unumli va tez amalga oshiruvchi mexanizm bo‗lishi; 

tarmoqqa ulangan kompyuterlar soni chegaralangan va aniq bo‗lishi 
kerakligidir. 
4 

---

Hozirgi 
vaqtda 
ta‘lim muassasalarida texnik ta‘minlangan 
kompyuterlar miqdori ularga qo‗shimcha qurilma (printer, skaner va b.)lar 
ham lokal va internet tarmog‗iga bog‗langan. Lokal tarmoqdan o‗quv 
jarayoni foydalanishda o‗quvchilarni har xil turdagi raqamli axborotlarni 
uzatishi va bir necha kompyuterlarni resurslaridan foydalanish mumkin. 
Umuman raqamli axborotlar deyilganda axborotlar, tasvirlar, telefon 
so‗zlashuvlari va elektron xatlarni va boshqalar tushuniladi. O‗quvchilar 
lokal tarmoq orqali tarmoq mijoz kompyuterlardagi disklaridan, printerdan 
va Internet tarmoqqa chiqish imkoniyatlarini amalga oshiradi.
Informatika o‗quv xonasidagi kompyuterlardan foydalanishni fizik 
xususiyatlari o‗rganilganda undan foydalanishning quyidagi xususiyatlari 
aniqlangan.