Иминов Бегзод фарғона давлат университети тарих факультети фуқаролик жамияти кафедраси

Ҳиндуийликни қабул қилмоқчи бўлганларга қўйиладиган биринчи ва асосий шарт – Ҳиндистондаги каста тизимини қабул қилишдир.
XIX асрнинг бошларида ҳиндуийлик миллий-озодлик ҳаракати ғояларига катта ижобий таъсир кўрсатди. Шу билан ҳиндуийликда шовинистик диний эътиқодларни тарғиб қилган бир қатор ўнг тескаричи оқимлар ҳам пайдо бўлган.
Ҳозирги вақтда ҳиндуийлик Ҳиндистондан ташқари Непал, Шри Ланка, Бангладеш, Гавана ва ҳиндлар яшайдиган бошқа ҳудудларда ҳам тарқалган.
Жайнизм – диннинг асосчиси сифатида эътиқод қилинадиган ярим афсонавий пайғамбар – Жина номи билан аталган бўлиб, эрамиздан олдинги VI асрда пайдо бўлган. Жайнизм брахманликдаги кишиларни табақаларга ажратиш системасига қарши пайдо бўлган. Унинг таълимотида 24 пайғамбарга, айниқса охирги пайғамбар – Вардхамана Махавирага сиғиниш талаб этилади. Жайнизмда жоннинг ўлмаслигига, унинг бир моддий шаклдан иккинчисига кўчиб юришига ишониш марказий ўринни эгаллайди.
Инсон ер юзида қиладиган ҳар қандай ҳаракат ва иш ана шу жон билан тан бирлигида содир бўлади деб қараш. Жонни гуноҳдан сақлаш учун ҳаётда тўғри йўлни тутмоқ, яъни дин тарғиб қиладиган барча таълимотларга, талабларга сўзсиз итоат этиш ва эътиқод қилиш зарур. Жайнизмда дигамбарлар ва шветамбарлар номли йўналиши ҳам мавжуд.
Синкхизм – (синкх – ўқувчи демакдир) XV асрнинг охири ва XVI асрнинг бошларида Шимолий-Ғарбий Хиндистонда ҳиндуизмга қарши йўналиш сифатида пайдо бўлган. У майда ҳунарманд ва савдогарларнинг феодал зулм ва жамиятнинг табақаланишига қаршилигини ўзида акс эттирган.
XVI асрга келиб синкхлар жамоасига деҳқонлар ҳам қўшила бошлаганлар ва бу антифеодал ҳаракатни қувватлаганлар. Синкхизм монотеистик дин ҳисобланиб, жамоа бўлиб биргаликда ибодат қилишни инкор этади, руҳонийликни тан олмайди. Моддий оламдаги барча ҳодисалар синкхизм таълимотича, ягона худо – олий кучнинг ижоди, инсонлар эса худо олдида тенг, деб ҳисобланади. Бу дин таълимоти "Грантх Соҳиб" (Жаноб китоб) номли китобда изоҳланган. Синкхизм таълимотига эътиқод қиладиганлар ҳозирги кунда кам учрайди.