Ilmiy jurnal

Хулоса ва тавсиялар. 
Шахснинг ахлоқий муносабатлари ижтимоий семантик муносабатлар тоифасига 
киради. Умуман олганда, ахлоқий муносабат шахснинг муайян ахлоқий меъёрлар, тамойиллар, 
ижобий ва салбий ғояларга мувофиқ ҳаракат қилишга тайёрлиги деб таърифланади. Ахлоқий 
муносабатларнинг тузилиши когнитив, ҳиссий ва конатив таркибий қисмлар[4]дан иборат. 
Биз мактабгача ёшдаги боланинг жамият томонидан аниқланган ижобий ва салбий 
тоифаларга мувофиқ ихтиёрий равишда (ташқи кўрсатмалар ва баҳолашлардан қатъий назар) 
ҳаракат қилиш истагини, раҳм-шафқат, ёрдам, бағрикенглик ва қўллаб-қувватлашни 
кўрсатишга тайёрлигини кўрсатамиз. юзага келадиган ижтимоий муносабатларнинг бир тури 
сифатида. 
Мактабгача тарбия ёш шахснинг ахлоқий соҳасининг асосий таркибий қисмларининг 
пайдо бўлишига боғлиқ. Биз ўз-ўзини англаш тузилмаларининг этарли даражада 
шаклланмаганлиги билан боғлиқ бўлган унинг этуклиги ҳақида эмас, балки мактабгача ёшдаги 
боланинг ахлоқий тамойиллари[5] ҳақида гапиришимиз мумкинлигини тушунамиз. Аммо 
каттароқ мактабгача ёшдаги болаларда баъзи ахлоқий муносабатлар шаклланиши мумкин - 
ҳиссий сезгирлик, бир-бирига ёрдам беришга тайёрлик. Турли даражадаги умумлаштиришнинг 
ахлоқий муносабатларидан - ахлоқий тамойиллар, ахлоқий фазилатлар ва ахлоқий меъёрлар 
билан боғлиқ ҳолда, мактабгача ёшдаги бола ахлоқий меъёрларга ("яхши-ёмон") ва қисман 
ахлоқий фазилатларга ("меҳрибон - ғамхўр") ахлоқий муносабатни шакллантиради. )[6]. 
Мактабгача ёшдаги боланинг ахлоқий муносабатларини ривожлантириш механизмлари, 
мезонлари ва даражаларини аниқлаш ёндашувлари биз томонидан унинг ахлоқий 
муносабатларини шакллантирувчи институтларга қисман экстраполяция қилинган. 
Ахлоқий соҳани ривожлантиришнинг марказий механизми интерерлаштиришнинг 
универсал жараёнидир. Боланинг ахлоқий соҳасини ривожлантиришнинг индивидуал 
механизмлари: 
- идентификация ва тақлид (тақлид ва хатти-ҳаракатни такрорлаш); 
- мактабгача ёшни зудлик билан тасдиқлаш заруриятини қондириш истаги; 
- ўзбошимчаликнинг ривожланиши ва мотивларга бўйсуниш қобилиятининг пайдо 
бўлиши; рол ўйнаш жараёнида хулқ-атворнинг ахлоқий (ахлоқсиз) стратегияларини ўйнаш; 
- болаларнинг фикрлаш қобилиятини умумлаштириш ва тушунчаларни фарқлаш 
қобилиятини ошириш; 
- боланинг мулоқот доирасини кенгайтириш жараёнида ахлоқий ва ахлоқсиз хатти-
ҳаракатларнинг "намунали тизимлари" нинг кўпайиши; 
- улғайиш истаги туфайли ўз ҳаракатларини ижтимоий меъёрларга бўйсундириш; ахлоқий 
тажрибаларни йиғиш. 
Мактабгача ёшдаги боланинг ахлоқий ривожланишининг механизмлари, мезонлари ва 
даражаларини аниқлаш ёндашувлари биз томонидан унинг ахлоқий муносабатларини 
шакллантиришга қисман экстраполяция қилинган.