Ilmiy bilimlarni shakllantirishda falsafaning

Mifologiya  -  kishilik  jamiyati  taraqqiyotining  ilk  bosqichida  bo'lgan 

dunyoqarashning dastlabki  shartidir. Voqyelikni  bilishning,  dunyoga qarashning 

o'ziga xos usuli bo'lgan mifning xususiyati shuki, hamma narsa va hodisalar unda 

bir-biriga  ishtirok  sifatida  idrok  etiladi.  Buning  natijasida  bir  xil  buyumlarning 

sifatini  ikkinchi  xil    buyumlarga  bemalol  ko'chirish  mumkin  bo'ladi.  Mifologik 

dunyoqarash tabiat kuchlarini hissiy qiyofalar, alohida vujudlar shaklida jonlantirib 

tasvirlab  ko'rsatishga  asoslangan.  Mifologiyada  bir  xil    narsalarning  xossalari 

ikkinchi  xil  narsalarga  osonlik  bilan  kuchirilganligi  sababli  u  hayolga  keng 

maydon  ochib  beradi  va  bu  maydonda    mifologik  tarzda  fikr  qiluvchi  kishi  har 

qanday  o'zgarishlar  qilishi  va  jasoratlar  ko'rsatishi  mumkin  bo'ladi.  Har  qanday 

mifologiya  tabiat  kuchlarini  tasavvurida  va  tasavvur  yordamida  yengadi,  o'ziga  

buysundiradi  va shakllantiradi. Mifologiya, binobarin, tabiatning ana shu kuchlari 

ustidan  haqiqatda  hukmronlik  boshlanishi  bilan  yo'qolib  ketadi.  G'ayritabiiy  kuch 

haqidagi  tasavvurlar  mavjud  bo'lganligi  sababli  mifologiyada  din  elementlari 

mavjud, shuningdek, unda  axloqiy  qarashlar  xam, insonning voqyelikka estetik 

munosabati ham aks ettirilgan. 

---

 

Dunyoqarashning  tarixiy  shakllaridan  yana  biri  diniy  dunyoqarash    bo'lib, 

uning asosiy va hal qiluvchi belgisi  g'ayritabiiy  kuchlarga ishonish, butun olam, 

barcha  mavjudot  insoniyat  dunyosining  xudo  tomonidan  yaratilganligini  va 

boshqarilishini  e'tirof  etish,  xudoga,  ruhlarga  sig'inishdan  iboratdir.  Diniy 

dunyoqarashning  o'ziga  xos  xususiyati  shundaki,  u  tabiiy  va  ijtimoiy  hodisalar 

mohiyatini ularning o'zida emas, balki g'ayritabiiy sabablar xudoning qudrati bilan 

tushuniladi. U hamma narsada va har qayerda ilohiy kuchlarning  ta'siri, mo'jizaviy 

kuch bor deb pisanda qiladi. 

 

Din  va  diniy    dunyoqarashning    ijtimoiy    gnoseologik    ildizlari    mavjud. 

Dinning  ijtimoiy  ildizi  sinfiy  jamiyat,  binobarin,  xususiy  mulkchilik,  tengsizlik, 

ekspulatasiyaning paydo bo'lishi bilan bog'liq bo'lib, bular sinfiy jamiyat kishisini 

ijtimoiy  kuchlarga  va  o'zi  yaratgan  stixiyali  munosabatlarga  tobe  kilib  qo'ygan. 

Diniy    gnoseologik  ildizi  esa,  tashqi  olamning  kishilar    ongida    noto'g'ri,    buzib, 

mavhumlashtirib aks  ettirilishidadir. Buning boisi  shundaki, bilish  jarayoni g'oyat 

murakkab,  ziddiyatli,  ko'p  qirralidir.Bunda    asossiz,  soxta,  diniy  tasavvurlarning 

paydo  bo'lishi  ehtimoli    tabiiydir.  Inson  bilish  jarayonida  dunyoni  in'ikos  etishda 

buyum    va    xodisalarning  ayrim  jixatlarini  burttirib,  mutlaqlashtirib  yuboradi,  bu 

hol esa, voqyelikni buzib aks ettirishga olib keladi. 

 

Din  va  dunyoqarash  xususida  so'z  borganda,    shuni    aytish  kerakki, 

mamlakatimizda turg'unlik yillarida ateistik  targ'ibotni  kuchaytirish niqobi ostida 

xalq  an'analarini  zurlik  bilan  barbod    etildi,  asrlar  mobaynida  amal  qilib  kelgan 

marosim va urf odatlar  ta'qiqlandi, qanchadan-qancha masjid va madrasalar buzib 

tashlandi.  Necha-necha  minglab  jildlarni  tashkil  etgan  nodir    kitoblar  shaxsga 

sig'inish va katag'on avj olgan yillarda kuydirilib tashlandi. 

 

Hozirgi paytda o'tmishda ro'y bergan ko'plab xatoliklarni tuzatish borasidagi 

ishlar 

amalga 

oshirilmoqda, 

ijtimoiy 

adolat 

tiklanmoqda.Falsafiy